Category: Pozoriste

Otključavanje (bračnih) kaveza

“Dabogda te majka rodila”, prema romanu Vedrane Rudan, dramatizacija i režija Tatjana Mandić Rigonat, Atelje 212

Postavljajući izuzetan, višeslojan, tragičan i lucidno komičan u isto vreme, roman “Dabogda te majka rodila” Vedrane Rudan na scenu Ateljea 212, autorka dramatizacije i rediteljka Tatjana Mandić Rigonat uspešno prenosi njegove vrednosti (dramaturg Dimitrije Kokanov). U centru pažnje predstave je složen odnos između Majke i Ćerke, istorija njihove netrpeljivosti, ali i neobične brige i ljubavi, kao i tema incesta i nasilja u porodici. Naročito nadahnuto je prikazan specifičan, naglašeno ironičan odraz savremenog života, u epizodama koje se odvijaju u prodavnici anđela. U odnosu na roman je izostavljeno bavljenje odnosom između Ćerke i njenog muža i ćerke, koji su u romanu bitno prisutni, a unose neku vrstu ravnoteže u celokupnu sliku o muškarcima, jer je muž protagonistkinje u romanu upadljivo blag i brižan. Sa isključivanjem tog lika, u predstavi je ostao samo jedan muškarac, Otac (Feđa Stojanović), silovatelj, što tumačimo kao način da se pojača i izoštri problem rodne neravnopravnosti i stradanja žena. A izbor da likovi dramatizacije romana nemaju lična, već tipska imena, shvatamo kao znak njihovog podizanja na viši, metaforički nivo. Oni, dakle, nisu samo pojedinci, već i simboli stalne, ponavljajuće patnje.

Scensko čitanje dramatizacije romana je izvođački vrlo vredno, ubedljivo, razigrano komično i bolno tragično. Pozornica je prošarana neonskim svetlima i brojnim kičastim anđelima koji vise sa tavanice, ili su pričvršćeni na paravanima na desnoj strani (scenografija Vesna Popović). Tako se i vizuelno predstavlja kič savremenog života, ironično se razobličava komercijalizacija religijskih osećanja, kao primer opšte društvene komercijalizacije i banalizacije. Tu liniju stilizovanog, ironijom obojenog dizajna, prati i izgled kostima, precizno i maštovito utvrđenog (Stefan Savković). U predstavu je uveden lik Anđela (Jovana Stojiljković), stalno prisutne, kao neke metafizičke pojave, utehe ženama koje se bore sa iscrpljujućim izazovima života. Ona povremeno uzima ulogu naratora, ali je tokom većeg dela radnje njen nemi posmatrač.

Svetlana Bojković psihološki detaljno oblikuje mnogoznačan lik Majke, istovremeno razmažene i sebične manipulantkinje emocijama ćerke, ali i žene koja je ceo život bila skučena u braku sa nasilnikom, pred čijim je zločinima zatvarala oči. Takođe je i krhka, slomljena starica koja ne može da se brine o sebi, zbog čega je Ćerka smešta u veoma skupi dom za stare. Marta Bereš je izuzetna kao Ćerka, takođe složenih, opipljivih emocija, određenih traumama tokom odrastanja. Izdvajamo i poseban uspeh ove predane glumice iz Subotice koju smo najviše gledali u predstavama na mađarskom jeziku, u potpunom savladavanju srpskog jezika (scenski govor Liljana Mrkić Popović).

Osnovu radnje, predstavljanje odnosa između Majke i Ćerke, definisanog snažnom, tragičnom dramatikom, komički opuštaju izuzetno efektne epizode koje nose parodični likovi žena, kupaca anđela u Ćerkinoj prodavnici anđela. Branka Šelić igra Glaukom, čija pojava zasmejava prvo njenim stilom, naglašeno roze buketom cveća u ruci, a zatim i pričom o nesrećnom braku, teatralno ispričanom. Sofija Juričanin stvara lik Želje, veoma živo prikazujući histeričnu, bogatu ženu čiji je muž seksualno nezasit, zbog čega traži pomoć anđela. Ne prestaje da puši, telom i mimikom sugestivno uobličavajući bračne napetosti. Dara Džokić je uverljiva kao Depresija, treća žena koja kupovinom anđela želi da se oslobodi iz okova frustrirajućeg braka. Isidora Minić je Glavna, medicinska sestra ili upraviteljica doma gde je Majka smeštena, plastična i pragmatična, odsečenih emocija, sa jasnom porukom o prioritetnosti biznisa koji vodi hladne glave. Ljiljana Stjepanović je Majčina živahnija cimerka u domu, a Dragana Đukić samouverena Rođena, čvršća i stabilnija sestra Ćerke.

U predstavi se koriste video materijali koji se projektuju u velikom ramu u pozadini (video Jelena Tvrdišić, Vesna Popović). Oni imaju različite funkcije, od estetske nadgradnje, kada se prikazuju stilski intrigantne slike, do pojačavanja osećanja traume, kada se emituju slike Oca, samo njegove preteće oči u krupnom planu, dok Majka otkriva ožiljke iz mladosti. Uključeni su i songovi, razgaljujući interludiji, u izvođenju hora starica Felićita, pesme koje nostalgično sabiraju utiske o životu, ljubavima i iluzijama (kompozitorka Irena Popović).

Na sceni je u kavezu sve vreme prisutan živi beli Zeka, o kome Ćerka brine umesto Majke. Na početku predstave je sam na proscenijumu, ispred spuštene zavese, simbolički okovan. Na kraju, sa Majčinim odlaskom u neki drugi svet, Anđeo ga izvlači iz kaveza, nežno i zaštitnički ga mazeći u svojim nedrima. Oslobođenog Zeku shvatamo takođe simbolički, kao srećan kraj bitke za slobodu, potrebne svim okovanim ženama iz predstave, ali i života.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici, 15. septembra 2020. godine

Manje je više

“Vasa Železnova i drugi”, prema tekstovima Maksima Gorkog, adaptacija i režija Zlatko Sviben, Narodno pozorište u Beogradu

“Vasa Železnova” Maksima Gorkog je naturalistička tragedija, hronika bogate trgovačke porodice u raspadanju, čija je protagonistkinja tokom života morala da se nosi sa nasiljem, alkoholizmom i seksualnim razvratima supruga. Umesto da se protiv toga bori, ona od sveta krije sumornu istinu o dubinskoj bračnoj truleži, donekle nalik Ibzenovim tragičnim junakinjama. U pozadini njihove porodične drame, odigravaju se društvene promene, rušenje jednog poretka i uspostavljanje drugog, što takođe utiče na sudbinu aktera, kako kaže Prohor: “Ako si bogat, kriv si, sada je takva moda.”

U novom postavljanju ovog komada na scenu Narodnog pozorišta u Beogradu, reditelj Zlatko Sviben za osnovu uzima njegovu drugu verziju (1935), ali uvodi i delove prve (1910), kao i romana “Delo Artamonovih” i “Foma Gordejev”, ali i “Pesme o sokolu” (dramatizacija i adaptacija Zlatko Sviben, dramaturg Slavenka Milovanović). Uključivanje romana “Delo Artamonovih”, kao prologa predstave, idejno jeste negde opravdano, utoliko što objašnjava istoriju porodice, društveni i materijalni rast Vasinog dede Ilje Artamonova (Gojko Baletić). Ipak, u celini nije dramaturški delotvorno, jer opterećuje već dovoljno složenu radnju osnovne drame. Njihova porodična istorija je mogla da se provuče na efektniji način, naročito imajući u vidu scensku realizaciju tog prologa. On se odvija u dubini scene, iza prozirnih zavesa na kojima se projektuju različiti video-materijali. Ovaj postupak fizičkog udaljavanja likova, prošlosti, takođe je značenjski opravdan, ali je njegova dramska snaga oslabljena, baš zbog prostorne udaljenosti koja traje duže vreme. Sa početkom izvođenja glavne drame, igra se pomera napred, donoseći potrebnu scensku izražajnost, koja izoštrava nedostatak snage prethodnog segmenta, odnosno potvrđuje tezu o njegovoj suvišnosti.

U scenskom čitanju “Vase Železnove”, najvredniji su prizori iz porodičnog života, odnos između pragmatične i olovno čvrste Vase (Ljiljana Blagojević), i neprihvatljivo varljivog muža Sergeja Železnova (Petar Božović), kao i čehovljevske scene iz svakodnevnice. Radnja je natopljena čemerom koji se pokušava ublažiti alkoholizmom, što dramski naročito upečatljivo iznosi Sonja Kolačarić, u ulozi Natalije, Vasine starije ćerke. Svedenih, a izražajnih emocija, ona snažno prikazuje tragičnost beznadežno utkanu u meso ove porodice. U jednoj od sugestivnijih scena, Natalija neumoljivo, čvrsto kaže da ne želi da rađa decu, kako ne bi nastavljala nit nesreća, otkrivajući suštinu njenog beznađa. Suzana Lukić, kao mlađa Vasina ćerka Ljudmila, još uvek ima tragova života u sebi, kao i njihov ujak Prohor Hrapov (Nebojša Kundačina), vickasti zabavljač i zavodnik, oslobođen bračnih okova, i u stalnoj jurnjavi za suknjama, između ostalih služavke Lize (Bojana Bambić). Ivan Đorđević takođe je ubedljiv u predstavljanju Vasinog sina Pavela, šepavog i nakaznog, slikoviti odraz nagomilanih nakaznosti u porodici.

Foto dokumentacija Narodnog pozorišta u Beogradu

Režija Zlatka Svibena je istovremeno epska i poetska, ambiciozna, vizuelno zavodljiva i delotvorno multimedijalna (kompozitori Ana Krstajić i Jana Rančić, scenograf Miodrag Tabački, kostimograf Katarina Grčić). Tokom cele predstave se projektuju različiti video-materijali, od crno-belih, dokumentarno-istorijskih, do asocijativno-poetskih (autor video materijala Svetlana Volic). Oni grade formalnu raskoš koja pleni, dodajući i simbolički smisao, naročito važan u istaknutim dramskim momentima, poput scene Sergejeve smrti, kada Ljudmila izgovara reči “Pesme o sokolu”. Ovi novi poetski delovi imaju opravdano mesto u predstavi, jer šire prostor značenja. Pored multimedijalne scenografije, ostvareni su i uz dodatak plesnih prizora (koreograf Sonja Vukićević).

U konačnom sumiranju umetničkih dometa Svibenove predstave sa nespornim vrednostima, vraćamo se na njen najkrupniji problem, neobuzdane dramaturgije koja zagušuje značenja polazne drame. Gorki je, opisujući to nagomilano zlo u domu Železnovih, postavio suštinska, filozofska pitanja o ljudskom postojanju, o prirodi sreće i nesreće, između ostalih. Ona ovde nisu dovoljno istaknuta, zbog pretrpanosti scenske radnje suvišnim likovima i događajima. Ideja da je manje više, koju je popularizovao Ludvig Mis van der Roe, nameće se u ovom trenutku kao čista istina.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 14. septembra 2020.

Nepodnošljiva lakoća laganja

“Urednik”, prema dramskom tekstu Sare Radojković, režija i koncept Vojkan Arsić, Reflektor teatar, izvođenje u Dorćol Placu

Radnja savremenog komada “Urednik” Sare Radojković odvija se u okvirima televizijskog kanala “Fomat”, i prati burna dešavanja oko nastajanja informativnog programa. Osnovnu dramu gradi pokušaj urednice emisije “Sagledavanje” Vere Katić da polomi sistem zasnovan na lažima, (auto)cenzuri, ali i strahu zaposlenih od posledica istraživačkog i slobodnog novinarstva. Verin čin odbijanja poslušnosti razmotava klupko pretnji, spinovanja, pokrivanja istine, razotkrivajući pri tome modele funkcionisanja vlasti. Naročito bogatstvo teksta grade živi, uverljivi likovi novinara, različitih stavova i opredeljenja, koji utvrđuju složenost pogleda na svet, odnosno višeslojne vrednosti dramskog tkanja. Od Mirke, umorne od revolucija i zaglavljene u kreditima koji guše mogućnost pobune, preko Crnog, novinara Crne hronike, sa tvrdokornim političkim stavovima, do Slavke, urednice informativnog programa, pragmatične karijeristkinje koja neumoljivo prati onu makijavelističku ideju da cilj opravdava sredstva.

U postavljanju ovog izazovnog komada na scenu, reditelj Vojkan Arsić bira odgovarajuću multimedijalnu formu i bazično realistički način igre, koji su mladi glumci i glumice vešto i nadahnuto izneli (Vladan Slavković, Tanja Petrović, Jelena Rakočević, Darko Ivić, Miloš Lazarov, Mirjana Zeljković, Marko Panajotović, Maja Šuša). Radnja se dešava oko redakcijskog stola, za kojim sve vreme sedi Direktor televizije koji, poput Orvelovog Velikog brata, sve posmatra, nadgleda iz tame, pušeći i prateći svaki korak zaposlenih, konkretno i simbolički označavajući njihova batrganja na polju neslobode. Gledaoci okružuju prostor igre sa tri strane, podsećajući na publiku dovedenu na snimanje televizijske emisije, pri čemu je ovde ta emisija zapravo pozorište koje raskrinkava samu srž medijske produkcije.

Kada se na sceni snimaju emisije u studiju, na velikim ekranima u pozadini paralelno pratimo izlaznu sliku koja se uživo snima sa par kamera. A tokom priprema emisija, zvaničnih redakcijskih sastanaka i izakulisnih dogovora urednika i novinara, scenska igra se takođe snima, dok su emitovani snimci na ekranima crno-beli, što gradi osobeni dokumentaristički smisao. Tumačimo ga kao simboličku oznaku da sve negde ostaje zabeleženo. Sve odluke, svi izbori koje pravimo, sva dela koja činimo, ostavljaju traga, ništa nije bez posledica. A značenje tih snimaka na kraju predstave dobija naročito izražajnu snagu, kada akteri postavljaju pitanje delovanja svih nas u publici, dok kamere hvataju i izraze naših lica.

U realistički vođenu radnju su uvedeni songovi, estetizovani video-muzički komentari (autorska muzika Ivan Mirković Bambi, video radovi Sara Marković Sara). Oni se plasiraju u obliku stilizovanih spotova za pesme čiji su stihovi snoliki pop odrazi tema kojima se predstava bavi, nepodnošljive lakoće laganja, sa jedne, i grčevitih pokušaja odbrane istine, sa druge strane. Video koji prati ove hipnotičke pesme prikazuje emotivno potrošenu ženu, u stilizovanom prostoru crvenih svetala, okruženu ljudima koji je čerupaju u koregrafiji borbe za život i slobodu. Ovi video-muzički interludiji su važni jer prekidaju realističku nit igre, unose momente tehno-brehtovskog otuđenja, predah za razmatranje značenja glavnog toka radnje.

Predstava “Urednik” je žestoko savremen, prodoran krik protiv gubljenja sloboda i življenja u lancima laži. Pri tome se osvešćuje i pitanje preživljavanja umetnika tokom pandemije, kao i naš večiti problem odlaska ljudi iz zemlje, ljudi kojima je dosta sveprisutnih nepravdi, neprekidnog toka masakriranja vrednosti, proglašavanja zla dobrim i nametanja bahatosti kao poželjnog oblika ponašanja. Pozorište je ovde tako savest društva, prostor podsećanja na mogućnost vrline, prilično izubijane i izmrcvarene u našem vremenu, ali i već spremne za sledeću etapu borbe, jer ožiljci i modrice stvaraju sve neprobojniju zaštitu.

Ana Tasić

Tekst je objavljen u Politici 10. septembra 2020. godine

Fragmenti ogledala samoće

“Lounli plenet”, koncept, tekst i izvođenje Igor Koruga, Tanja Šljivar, Maja Pelević, Dimitrije Kokanov i Olga Dimitrijević, Atelje 212

Predstava “Lounli plenet” je oblik imerzivnog performansa, čiji su izvođači autori tekstova, Igor Koruga, Tanja Šljivar, Maja Pelević, Dimitrije Kokanov i Olga Dimitrijević a delom i publika, sedam gledalaca koji prate aktere na ovom specifičnom putu suočavanja sa samoćom doba pandemije. Formalno je bliska predstavi “Kretanje” Bitef teatra, u pogledu fragmentarne strukture i izbora procesije gledalaca i izvođača koji hodaju od scene do scene, postavljenih na različitim lokacijama zgrade pozorišta, tamo Bitef teatra, a ovde Ateljea 212. U “Kretanju” igraju profesionalni glumci, dok “Lounli plenet” izvode pisci pet tekstova, autori različitih odraza i projekcija problema kojima nas je preplavila apokaliptična epidemija kovida-19. Zbog te goruće tematske važnosti, odnosno brze, pravovremene reakcije umetnika na stvarnost čudniju od distopijske mašte, susret sa “Lounli plenetom” izaziva i snažniji doživljaj.

U pogledu upečatljivosti teksta, izdvojićemo prvi deo koji je pisao Igor Koruga, a izvodi ga Olga Dimitrijević, spretno i ubedljivo, na otvorenom prostoru bočne strane zgrade Ateljea 212, prijatnoj platformi koja bi češće mogla da se koristi kao letnja pozornica. Ovo emotivno prodorno parče predstave, naslovljeno “Moja Korona” otkriva Igorova bolno stvarna iskustva borbe sa virusom, tmurnu realnost bolnica, nespokojstvo i strahove, ali i društveno – politička značenja bolesti i imuniteta. Nakon završetka prvog dela, izvođači-vodiči nas sprovode do druge scene, u foajeu Ateljea 212, gde je takođe postavljeno sedam propisno udaljenih stolica na koje se smeštamo, ispred velikog ekrana. Ovaj naročito izražajan segment predstave se izvodi bez fizičkog prisustva izvođača, što tumačimo u metaforičkom smislu, odsustva telesne bliskosti, samoće, kao i tehnološke zamene za ljudsku blizinu, što su suštinski izazovi i imperativi ovog čudnog vremena u kome živimo. Dok na ekranu gledamo prizore iz spavaće sobe, snimke tela ispod pokrivača na krevetu, tela koje se migolji, mrda, namešta, pomerajući i gužvajući tkaninu koja ga štiti, putem zvučnika slušamo Igorov glas, misli o telu i njegovim patnjama, granicama, mogućnostima (tekst Dimitrije Kokanov). Ove scene sa izvesnim cinizmom odražavaju aspekte (ne)moći izolovanog, distanciranog, zatvorenog tela koje nosi politička značenja, tela koje je pretnja sistemu pred kolapsom.

Po završetku ove idejno vrlo inspirativne scene, u tišini se selimo u gornji foaje, gde nas vodiči prvo raspoređuju da stojimo i pratimo izvođenje teksta Tanje Šljivar, u tumačenju sugestivne Maje Pelević. Ona podseća na nekakvu nju-ejdž instruktorku, opsednutu zdravom, organskom ishranom, jednim od prioriteta ovog vremena koje zahteva rad na jačanju imuniteta tela. Tokom izvođenja sledeće scene ostajemo u istom prostoru, ali sedamo na stolice, dobijajući od izvođača Dimitrija Kokanova razne predmete, gajtane, lampe… To su simbolički parčići tehno-tela o čijem sastavljanju on pripoveda, kao mehaničkoj zameni za naša nestalna, konačna, ranjiva tela (tekst Maja Pelević). Naredni deo se ponovo odvija u donjem foajeu, bez fizički prisutnog izvođača, gde Tanja Šljivar, putem audio snimka, tumači nastavak teksta Dimitrija Kokanova, o mogućnostima i značenjima položaja tela.

Poslednja scena predstave se izvodi napolju, ovaj put na platou ispred glavnog ulaza u Atelje 212, gde su akteri i gledaoci poređani u jednom, zajedničkom nizu. Sva tri izvođača predstavljaju tekst Olge Dimitrijević “Lounli plenet u deset razglednica”, fragmente ogledala samoće tokom pandemije. Ovaj deo predstave je naročito zanimljiv zbog susreta sa gradom, sa slučajnim prolaznicima koji postaju neočekivani gledaoci imerzivnog teatra, igre koja se širi na ulicu utišanog grada, Beograda u nadrealnoj borbi sa virusom.

“Lounli plenet” se završava simbolički efektnim činom. Svi dobijamo čašice rakije koje ispijamo u ime zdravlja i opstanka, zaokružujući tako ovaj put, predstavu ili ritual tokom kojeg smo ispili i značajne doze nade. Jer, pozorište je od svog nastanka prostor zajedništva koje uliva nadu i utehu, nasušno potrebne u ovakvim vremenima. Zato je nedvosmisleno važno da ono dokaže i pokaže svoju žilavost, da pronađe načine opstanka, poput ovog, sa deset maskiranih i distanciranih učesnika koji održavaju plamen u tami.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 28.7.2020.

Povratak u pozorište

“Mala crna haljina”, tekst Vjera Mujović, režija Nataša Radulović i „Dve žene i jedan rat“, tekst Jelena Kajgo, režija Alek Conić, Dom Jevrema Grujića

Nakon tužne tromesečne zatvorenosti pozorišta, vrata teatara počinju lagano da se otvaraju. Jedna od prvih predstava koju je publika zvanično u Beogradu mogla da vidi, 12. juna, bila je “Mala crna haljina”, pedeseto izvođenje ovog intimnog, kamernog i emotivnog dela o životu francuske modne ikone Koko Šanel. Nastala prema tekstu Vjere Mujović, u režiji Nataše Radulović, predstava hronološki prati profesionalno i lično buran život ove jake žene koja se lavovski borila za nezavisnost i individualizam. Tekst čine fragmenti Šanelinih sećanja i misli, iskrenih, ispovednih, lucidnih. Ona otkriva svoju duboku usamljenost od detinjstva, kao i brojne pokušaje da nađe ljubav, verovatno na pogrešnim mestima, kroz “kolekciju oženjenih muškaraca.” Izlaz iz tog trusnog ljubavnog života i samoće koja guta sve oko sebe, drčna i beskompromisna Šanel je pronašla u neprestanom, danonoćnom radu, kreiranju udobne i klasične odeće za žene. A njene lične borbe se odvijaju paralelno sa društvenim hororima, prvo Prvim, a zatim i Drugim svetskim ratom.

Šanel igraju dve izuzetne glumice, Rada Đuričin i Vjera Mujović, međusobno deleći reči. Ponekada su u sukobu, a ponekada štite jedna drugu, metaforički predstavljajući složenost psihe, borbu sa sobom, kao i neminovnost opstanka. Obe glumice minimalističkim sredstvima nepretenciozno izražavaju snagu junakinje, čvrstinu njene upornosti, ali i krhkost i setu koji se naziru ispod površine, i istovremeno se suzbijaju jačinom odlučnosti. Intimni scenski prostor u Domu Jevrema Grujića predstavlja hotel Ric u Parizu, gde je Šanel živela preko trideset godina. Opojnu atmosferu dopunjuje prepoznatljiva francuska muzika tog vremena (dizajner zvuka Zoran Jerković), elegantan kostim (Igor Todorović), kao i mirisi koji se upadljivo osećaju u blizini glumica. Na ovom izvođenju je bilo petnaestak međusobno pristojno udaljenih gledalaca, ujedinjenih prisnošću igre i prodornim doživljajem dramskih ispovesti. Nakon tromesečenog odsustva pozorišta iz naših života, susret sa živom, neposrednom igrom glumica, potvrdio je nezamenjivost fizičkog prisustva, duhovnu snagu stvarnog, opipljivog zajedništva publike i izvođača.

Naredno veče, u istom prostoru Doma Jevrema Grujića, izvedena je predstava koja je imala premijeru krajem prošle godine, “Dve žene i jedan rat”, prema tekstu Jelene Kajgo, a u režiji Aleka Conića. U ovoj produkciji, takođe svedenoj i emotivnoj, pripoveda se lična i društvena istorija početka dvadesetog veka. Glumice Vjera Mujović i Marija Bergam su takođe sugestivno, psihološki precizno i verodostojno scenski oživele prijateljstvo između dve žene, Amerikanke Mabel Grujić, koja je bila udata za srpskog diplomatu Slavka Grujića (rođaka Jevrema Grujića), i Srpkinje Jelene Lozanić, udate za Amerikanca Džona Frotingama, dobrotvora našeg naroda.

Za takođe malobrojne gledaoce, smeštene u izložbenoj sali, tik uz glumice, one osećajno pripovedaju o ratnim vremenima i borbi za život, vredniji od svega. Otkrivaju priče koje šire nadu i smisao, ideje humanosti i očuvanja esencijalne ljubavi, naročito potrebne u iskušavajućim, tragičnim okolnostima Prvog svetskog rata. Kroz razgovor dve žene saznajemo romantične istorije njihovih predbračnih života, načine na koje su se upoznale sa svojim supruzima, ali i kulturološke razlike u njihovim odnosima. Radnja teče glatko i zgusnuto, intrigantna je i puna zanimljivih detalja, bez suvišnih delova. Scensku dinamiku u njihov odnos povremeno šarmantno unosi lik batlera Džejmsa (Petar Milićević).

Ova jednostavna i vredna predstava nosi spoj edukativnog i dramskog, mogućnost da se kroz pozorišnu igru dublje uđe u muzejsku građu, jer je radnja blisko povezana sa prostorom, ali i pojedinim eksponatima. Edukativni sloj je neprestano prisutan, kao i u “Maloj crnoj haljini”, ali u većoj meri, naročito u delovima teksta koji se emituju putem audio snimaka (dizajner zvuka Zoran Jerković). Oni dopunski razotkrivaju biografije ovih žena, donoseći neobičan prodor narativno-biografskog u dramski izraz. A ova produkcija predstavlja osobeni žanr muzejskog pozorišta, dramsku nadgradnju istorije Doma Jevrema Grujića. Istovremeno, ona emotivno oživljava svedočanstva o dobu velikih društvenih potresa i tragedija, ali i o paralelnoj neuništivosti ljudskosti i nade.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 17. juna 2020. godine

Oda pozorištu i glumcima

“Putujuće pozorište Šopalović”, prema drami Ljubomira Simovića, režija Jagoš Marković, Jugoslovensko dramsko pozorište

U novom postavljanju “Putujućeg pozorišta Šopalović” Ljubomira Simovića na scenu Jugoslovenskog dramskog pozorišta, jedne od najboljih drama u istoriji srpskog pozorišta, reditelj Jagoš Marković pojačava njene lirske i sentimentalne tonove, stvarajući upadljivu odu pozorištu i glumcima. Ovaj snažan poetski komad sa naglašenim tragičnim crtama, ali i sočnom komikom živopisnih likova, postavlja važna pitanja o smislu pozorišta u vremenu rata, blisko “Turneji” Gorana Markovića ili Šnajderovom “Hrvatskom Faustu”. Drama koja prati pokušaje izvođenja Šilerovih “Razbojnika” Putujućeg pozorišta Šopalović, u vremenu Drugog svetskog rata u okupiranom Užicu, čitljiva je u svakom vremenu. Rat je moguće i metaforički shvatiti, jer je svako vreme neko krizno vreme. Simović lucidno piše i o našem mentalitetu, korenitom primitivizmu sredine, nerazumevanju lepote umetnosti, kao i o neprestanom ograničavanju jadom i tugom, oblikom bekstva od slobode.

Prostor je svedeno stilizovan, par stolica, scenska zavesa i gomila kofera označavaju stalnost kretanja skromnog četvoročlanog putujućeg pozorišta (scenografija Jagoš Marković, kostim Lana Cvijanović). U pozadini je masivno, dvospratno zdanje nalik pozorišnim galerijama, na kojima tokom skoro cele predstave stoje različiti akteri, u posmatranju pozornice života. Atmosfera je vrlo “jagoševska”, u pogledu dima koji preliva scenu, zatim zvuka fijukajućeg vetra koji prati pojave Dropca, postajući sa ponavljanjem i jeziva najava njegovog dolaska, kao i setne muzike koja se prostire nakon posebno tragičnih scena, naglašavajući njihovu težinu (pesme “Preleteše ptice lastavice”, “Šano, dušo” itd). Za poetiku ovog reditelja je prepoznatljivo i rešenje magičnog pada nekog zrnevlja sa “neba”, pretpostavljamo pšenice, nakon scene ispred zavese, kada glumci slave svoju umetnost, pod jarko upaljenim svetlima. Tu pšenicu razumemo kao znak, proviđenje, simbol, jer bez nje nema ni hleba koji će se kasnije deliti građanima. Drugim rečima, potreba za pozorištem je nasušna, hrana je za dušu, kao što su vekne hleba hrana za telo. Izrazito je poetična i scena između Sofije i Dropca, kada lije scenska kiša dok se rađa ljubav, ali i spoznaja o užasima njegovih dela. Ovi prizori su vrlo opojni, efektni u pogledu zavođenja publike, ali i važni jer otelotovoruju slojeve fantastike Simovićevog izvanrednog komada. Sa druge strane, nije bilo neophodno uključivati dokumentarne audio snimke govora glumaca, Ljube Tadića, Mire Stupice ili Marije Crnobori, naročito na kraju predstave. To je oblik nepotrebneg rediteljskog eklekticizma koji se ne uklapa u ovakvu postavku, naročito zato što glumci izgovaraju tekstove Bore Stankovića, Pola Klodela… Jasna je želja autora da se duboko pokloni glumačkoj profesiji, no ta vrsta uvođenja drugih materijala ne pripada suštinski ovoj predstavi čija je struktura ipak zatvorena. Nije bilo potrebno tako širiti značenja radnje, jer samo razrešenje Simovićeve drame ima svoju nedvosmislenu, veličanstvenu snagu.

Druga vidljivija mana ove u suštini uspešne predstave je neujednačenost kvaliteta igre glumaca. Likovi Građanki (Ana Lečić, Teodora Tomašev, Tara Milutinović, Vanja Radivojević, Nađa Ristić), Dare (Milica Sužnjević) i Tomanije (Miona Marković), isuviše su grubo postavljeni. Smeta njihova žestina i ofanzivni karakter, i one bi bile scenski uverljivije da su mekše i malo opuštenije. Marko Janketić je nedovoljno upečatljivo prikazao pirandelovski lik Filipa Trmavca koji je tragično izgubio granice između fikcije i stvarnosti. Korektna je igra Miloša Samolova u ulozi Miluna, hladnog saradnika okupatora, Irfana Mensura kao ledenog Majcena, Jovane Belović u ulozi lepršave glumice Sofije, kao i Milana Gutovića u ulozi Vasilija Šopalovića koji ima žarijevski apsurdne crte. Najjača je prodorno realistička, psihološki ubedljiva igra Anite Mančić, u ulozi nesrećne, primitivne Gine, zaslepljene sopstvenim jadom, toliko da samo nesreću vidi, što u najvećoj meri uzrokuje njen neprestano pijani muž Blagoje (sugestivna igra Ljubomira Bandovića). Nenad Jezdić je takođe ubedljiv i hipnotičan kao Drobac, mitska fugura negativca, batinaša, kvintesencija zla šekspirovske veličine. Olga Odanović pleni u ulozi samouverene glumice Jelisavete Protić, kao i Sanja Marković, u ulozi Simke (Sanja Marković) koju je promenio dolazak glumaca i blizina umetnosti. Njen lik je vidljivi nosilac nade i smisla u besmislenim ratnim vremenima. Ona doživljava promenu svesti, odbacuje crninu i tugu za prošlošću, okrećući se životu i budućnosti.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici, 11.marta 2020. godine

Umetnost je plamen koji se ne gasi

„Slavuj – Dramsko muzička forma za Kseniju Cicvarić“, tekst i režija Varja Đukić, Gradsko pozorište Podgorica

Podgorica – „Slavuj – Dramsko muzička forma za Kseniju Cicvarić“, nastala prema tekstu i u režiji glumice Varje Đukić, prvakinje drame Crnogorskog narodnog pozorišta, multimedijalna je posveta podgoričkoj pevačici koja je od detinjstva bila ikona Podgorice. Ovo je nastavak autorskog interesovanja Varje Đukić za scenske postavke dela o umetnicima. Da se podsetimo, njena predstava „Post scriptum“ (2012) o Danilu Kišu, bliske multimedijalne i poetske forme, gostovala je na Bitefu.

Tekst predstave „Slavuj” ima dokumentarističku osnovu u razmotavanju okolnosti Ksenijinog često mučnog života, od rođenja 1926. godine, i odrastanja u siromaštvu koje je odbacilo mogućnost školovanja i razvijanja muzičkih potencijala. Odbijanje Oca (Miloš Pejović) da je pošalje u školu u Kotor, objašnjenjem da žena treba da se uda i da rađa, dodalo je so na ranu, potvrđujući i surova ograničenja patrijarhata. Čitav njen život je bio obeležen nemilosrdnim udarcima realnosti, od preživljavanja rata tokom kojeg je izgubila oca, i bila primorana da se razdvoji od majke (Ivana Mrvaljević), kasniji ostanak bez supruga Nikole (Jovan Dabović) koji završava na robiji zbog političkih stavova, druga udaja za pilota Mišu (Emir Ćatović), pa povratak prvog muža u njen život i odvođenje ćerke koju neće videti dvadeset godina. U ovim serijama brutalnog šibanja života, pesma i pevanje su je održali, svetleći kao plamen u tami.

Kseniju Cicvarić igra nekoliko glumica, Varja Đukić, Katarina Krek, Vanja Jovićević, Olivera Tićević, kao i devetogodišnja devojčica Ana Vujović, istićući tako različite faze u njenom životu. To u osnovi gradi stilizovan pristup u pripovedanju, uspostavlja opojan princip uslovnosti koji se proteže kroz ceo tok. Dramaturgiju igre čini splet epskog, dramskog i muzičkog, pri čemu je izvornu narodnu muziku zavodljivo osavremenila i adaptirala Nina Perović. Pesme “Milica jedna u majke”, “Zapjevala bulbul ptica”, “Avuša, avuša” i druge, izvode izuzetni muzičari: Olivera Tičević (sopran), Miroslav Ilić (harmonika), Tijana Ilić (sopran), Petar Dobričanin (bas), Igor Perović (tenor), Nada Tadić (sopran, violina), Jovan Vuković (tenor), Bojana Nenezić (alt). Dramski delovi predstave su slabiji jer se njihov realizam ne uklapa organski u teatralnost koju grade muzika, ples, kao i video projekcije (video art Gojko Berkuljan, koreografija Tamara Vujošević Mandić). Sa druge strane, naročito opčinjavaju grupne, horske scene koje stvaraju ekspresionistički duh, a tumačimo ih kao kolektivnu, pa i metafizičku podršku Ksenijinom talentu, sputanom bedom materijalne stvarnosti.

Neprestano se u predstavi, kao lajtmotiv, nameće važnost lepote, ljubavi i umetnosti u svakodnevnici, koji su Kseniju i ljude oko nje čuvali od pucanja u paramparčad. To može zazvučati kao opšte mesto, ali to jeste najveća istina života koja zavređuje neprestano ponavljanje. U vezi sa time, u pozorištu je naročito važno da se ta srž našeg postojanja prikaže u obliku koji neće biti predvidiv i banalan, odnosno da se nađe forma koja otvara metaforičke puteve značenja. U slučaju predstave “Slavuj”, te ideje su sprovedene kroz stilizaciju horskih scena, zatim upotrebu poetičnih i asocijativnih video projekcija koje stvaraju digitalnu scenografiju, i pre svega, kroz izuzetno muzičko izvođenje. Prizori koji naročito sugestivno potvrđuju ove tvrdnje su scene oživljavanja Drugog svetskog rata. One izazivaju mučno osećanje, kroz spoj dokumentarističkih snimaka ratnog pustošenja i uznemirujućih zvukova smrti. Prati ih neka vrsta poetske katarze u sceni u kojoj brojni ljudi stoje okrenuti leđima, u mraku koji dozvoljava da vidimo samo obrise njihovih tela. Za to vreme, video-snimci simbolički izražajno prikazuju gomile kofera rasutih po blatnjavoj zemlji, snažno označavajući bol praznine, žrtve koje je uzeo vihor rata.

Ana Tasić

Tekst je objavljen u Politici, 4. marta 2020. godine

Sjaj i beda umetnosti

“Lažljivica”, tekst Nikolaj Koljada, režija Stefan Sablić, Atelje 212 i “Noćni pisac”, tekst i režija Jan Fabr, koprodukcija “Trablejn” (Antverpen), Narodno pozorište u Beogradu i Kulturni centar Beograda

Protagonistkinje duodramske jednočinke “Lažljivica” Nikolaja Koljade su dve vršnjakinje, sedamdesetogodišnjakinje, Margarita Serafimovna i Serafima Margaritovna. Jedna je radnica u provincijskom muzeju, gde se radnja dešava, dok je druga buntovna komšinica, provokatorka koja nastoji da iskida sveprisutne lance laži. Prva je stroga, ozbiljna, pasivna i ravnodušna, a druga razbarušena, razdrljena i anarhična, i kipi od želje za društvenim promenama. Komad “Lažljivica” je prepoznatljiv za Koljadin dramski svet, u pogledu osobenog, osećajnog susreta komičnog i tragičnog, kao i uvrnute živopisnosti likova, čije se burne ruske duše bespoštedno prostiru pred publikom (prevod Novica Antić).

U predstavi reditelja Stefana Sablića, scena realistički predstavlja taj sterilni, okoštali muzej sa beznačajnim eksponatima životinjskih glava i sličnih tričarija. Mrtvilo te institucije razbija na početku setna muzika Margarite Serafimovne, koja u pratnji harmonike unosi život u čehovljevskom tonu, natopljen tugom. Gorica Popović je izražajno igra, svedenim realističkim sredstvima, kao umornu, usamljenu ženu koja pokušava da pronađe radost u druženju sa prijateljima (koji se ne pojavljuju). Jelisaveta Seka Sablić u svom prepoznatljivom, opojnom komičkom maniru, igra Serafimu Margaritovnu, lujku punu gneva koja u muzej upada sa nepokolebljivom odlučnošću da razbuca sistem, izgrađen na lažima i marifetlucima građevinskih i drugih mafija. Njih dve su suprotstavljenih karaktera, ali i imidža, što je osnova scenskog sukoba i dinamike, koje dve glumice naročito živo razmotavaju, čineći ovu predstavu šarmantnom, zavodljivom i izazovnom.

Dok “Lažljivica” raskrinkava bezvredni kulturni elitizam našeg doba, učauren u umrtvljenim institucijama kulture, “Noćni pisac” otkriva moći katarzične, istinske, dionizijski razorne umetnosti. Nastala prema tekstu i u režiji Jana Fabra, predstava u monodramskoj formi istresa fragmente iz “Noćnih dnevnika” ovog autentičnog i svestranog umetnika (dramaturg Mije Martens). Fabrovi dnevnički zapisi, nastali u beskrajno dugim i usamljenim noćima bez sna, otkrivaju misli o umetničkom stvaranju, ali i njegove lične, životne rane, otvorene porodičnim tragedijama (prevod Jelica Novaković-Lopušina).

Fabrove inspirativno jezgrovite ideje na sceni izuzetno snažno, a emotivno suzdržano, i fino obojeno ironijom, oživljava glumac posebne dramske i fizičke ekspresije, Slobodan Beštić. Zahvaljujući suštinskom talentu, izrazu koji provaljuje iz dubine utrobe, on na sceni uspeva da otelotvori kreativno ludilo Jana Fabra, ogledalo neobuzdanog Erosa. Ostvarujući koncept potpuno predanog glumca, šamana kojeg su tražili Grotovski i Barba, Beštić sugestivnim transformacijama izražava složenost bića umetnika, njegove bure, avanturizam, stvaralački egocentrizam.

Scenu, simbolički posutu solju, tim izvorom života, veoma delikatno, elegantno i minimalistički upečatljivo, dizajnirao je Fabr. Na sredini se nalazi sto, za kojim sedi Fabr-Beštić, i prelistava svoje dnevničke zapise. Točeći i gutajući piće iz prisutnih flaša, umetnik se suočava sa demonima prošlosti, bedom i sjajem lične istorije, podsećajući pomalo i na Beketovog Krapa. Na belom platnu u pozadini se diskretno odslikavaju siluete njegovog tela koje se tokom predstave menjaju, stvarajući nežnu igru svetla i senki. Na platnu se ispisuju i najintrigantnije misli iz dnevnika, koje Beštić i izgovara, što omogućava gledaocima da se udube u snagu i slojevitost njenih značenja. Takođe se u pozadini povremeno projektuju crno-bele sekvence Antverpena, Fabrovog rodnog grada, gde je nastao veći deo dnevničkih zapisa. One dodatno daju vizuelnu punoću igri, zaokružujući bogatstvo gledaočevog doživljaja, koji upotpunjuje i atmosferična, ambijentalna muzika (kompozitor Stef Kamil Karlens). Ti tihi, usporni video-snimci grada na obali reke su naročito izražajni u sceni u kojoj se Fabr priseća smrti svog brata Emila, pronalazeći zatim utehu u stihovima pesme “The End” Džima Morisona, koje Beštić naročito ekspresivno tumači. Prizori grada koje nakon toga posmatramo u bolnoj, gustoj tišini, ostavljaju naročito snažan trag, koji razumemo i kao znak bezobzirne, ali i utešne sudbine. Uprkos svemu, život se nastavlja. Lične tragedije se utapaju u tok života koji ne prestaje da teče.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 26. februara 2020. godine

Buđenje novotalasnog duha

“Novosadski omnibus”, prvi deo: “Pojačalo i gitara”, prema delu Slobodana Tišme, dramatizacija i režija Ivana Janošev i “Gramatika poremećaja”, prema delu Franje Petrinovića, dramatizacija i režija David Alić, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad

Prvi deo predstave “Novosadski omnibus” čini spoj dramatizacija dva prozna dela novosaskih pisaca, Slobodana Tišme i Franje Petrinovića (drugi deo, dramatizacija “Velikih očekivanja” Đorđa Pisareva, igraće se zasebno). Prvi segment omnibusa “Pojačalo i gitara”, u dramatizaciji i režiji Ivane Janošev, prema autobiografskoj priči Slobodana Tišme iz njegove knjige “Urvidek”, ispisuje umetničko-buntovnički put protagoniste, tridesetšestogodišnjeg Bezimenog (Jovan Živanović). Nakon provokativnog političkog projekta, koji ga je oterao na šestomesečnu robiju, Bezimeni postaje društveni izgnanik. U potrazi za svojim glasom, on osniva bend. Kroz tu priču je iscrtan mučni sukob sa ocem (Miroslav Fabri), njegovo nemilosrdno odbacivanje sinovljevih životnih izbora, sputavanje i bazično vređanje bića. Ovaj scenski tekst je mogao da bude složeniji i puniji u značenjima, u pogledu prenosa bogatijeg unutrašnjeg života protagoniste, njegovog izraženog i stilski osobenog autocinizma, markantno prisutnog u Tišminom delu. Dramatizacija je uglavnom usmerena na otkrivanje kostura priče, nedovoljno uzimajući u obzir Tišmina sugestivna zapažanja o sebi i svetu.

Foto S. Doroški / Srpsko narodno pozorište

Ove slabosti dramatizacije su nastojale da se pokriju specifičnom režijom, izgrađenom na stilizaciji i traganju za samosvojnim jezikom koji bi izrazio osećanja i atmosferu, koji nisu artikulisani rečima. U tom smislu su vešta rešenja pojačavanja zvuka napetog disanja Oca, prenošenog mikrofonom, prizori njegovog očajničkog lupanja u bubnjeve, odraz razočaranja u sina, zatim scene Majčinog vrištanja (Sanja Mikitišin), kao i njene mesečarske kretnje koje utvrđuju ispraznost svakodnevnice. Ovi rediteljski postupci su odgovarajući i intrigantni, ali u celini nisu dovedeni do kraja. Ima praznina u tom teatralizovanom pričanju priče i građenju atmosfere, koje stvaraju utisak o nedorečenosti. Nedovoljno spretno, odnosno suviše ilustrativno, rešene su i scene između Bezimenog i Prijatelja (Fedor Đorović), kada se oni dopisuju, nakon Prijateljevog odlaska u Rusiju, gde svira pank i radi u kuhinji. Muzika se uživo izvodi, od početka, kada Bezimeni kupi gitaru i pojačalo, i počne sa individualnom vežbom koja predstavlja i njegov štit od sveta, do osnivanja benda sa Devojkom (Sonja Isailović). Delovi predstave koji postaju koncert su najuzbudljiviji jer donose živost, energiju, otelotvorenje poezije i otpora. U tom smislu je najjača scena izvođenja pesme “Mlad i radostan” grupe “La Strada”, koju je Tišma osnovao. Koncertni segmenti popunjavaju rupe u dramaturgiji, ali i režiji, izražavaju ono što verbalno nije do kraja uobličeno, i šteta je što ih nema više u ovom delu omnibusa koji uprkos manama ima primamljive scenske vrednosti.

Drugi deo, “Gramatika poremećaja”, prema knjizi Franje Petrinovića, u dramatizaciji i režiji Davida Alića, u celini je značenjski puniji i dosledniji od prvog. Narativ prati život Anđelije (Mia Simonović) i Sergeja (Vukašin Ranđelović), njihovu borbu sa čemernom svakodnevicom, nezaposlenošću, surovim i lažljivim okruženjem, beznađem i mukom održavanja zajedničkog života. Anđelija je žilavija i žustrija, besna zbog sveprisutnog nemara, haosa, sistemske nesređenosti. Njeni nezaustavljivi izlivi gneva doživljavaju naročito izazovnu kulminaciju u sceni u kojoj ona izleće iz sale i nastavlja mahnitu dreku po čitavoj zgradi pozorišta, čije odjeke čujemo u sali, sa neobično zavodljivim efektom. Predstava nam je upadljivo otkrila raskošan talenat mlade glumice Mie Simonović. Pored Anđelije, ona predstavlja i lik kvarne babe kod koje Sergej odlazi da čita poeziju, kako bi nešto zaradio. Bez kostimografskih promena, glumica je izuzetno uverljivo, dramski i komički, prikazala ovu staru varalicu, fizički i emotivno delikatnim sredstvima.

Ova dva segmenta predstave su povezana novotalasnom muzikom “Lune” i “La Strade”, koju slušamo u više navrata, uživo izvođene, ili putem audio snimaka. Vezivno tkivo je, takođe, lik upečatljive pevačice koju igra Sonja Isailović, Devojku u prvom, a Plavu u drugom delu, neku vrstu priviđenja i iskušenja, koje Sergej sreće u klubu u Kikindi. Zajedničke su im i teme, nepristajanje na bedne uslove života i neprestajuća potraga za nadom u svetu beznađa.

Kritika je objavljena u Politici, 19. februara 2020. godine

Neuspela potraga za mesecom

“Kaligula”, prema drami Albera Kamija, režija Snežana Trišić, Narodno pozorište u Beogradu

“Kaligula” je prva Kamijeva drama, nastala tokom Drugog svetskog rata i razmišljanja o apsurdu sveta. Polazeći od istorijskih činjenica o Kaligulinoj brutalnoj, sumanutoj, raskalašnoj, megalomanskoj i populističkoj vladavini, Kami gradi izvanredno inspirativnu, filozofsku i poetsku dramu, britkih misli i bogatih značenja. Nakon smrti sestre Drusile, sa kojom je bio u rodoskrvnom odnosu, Kaligula nestaje, čime Kamijeva drama počinje. Posle par dana se vraća, kao sa nekog puta inicijacije, promenjen i odsutan, uveren da svet nije podnošljiv, zbog čega počinje (metaforičku) potragu za mesecom, za nemogućim, za smislom i slobodom. Potraga ga odvodi u strašna nedela, besmislene zločine, nakon čega shvata da je takav put pogrešan, da nikuda nije stigao, da takva sloboda nije dobra.

U postavljanju ove drame, čija je aktuelnost danas neokrnjena, zbog večnih ideja o ljudskom postojanju, ljubavi, jadu i sreći, ali i zbog bolno prepoznatljivih političkih značenja, razgolićujućih saznanja o prirodi vlasti, rediteljka Snežana Trišić zaista nije morala da ide putem napadnog formalnog osavremenjavanja (adaptacija i dramaturgija Milan Marković Matis). Ono je ovde grubo, pa i nasilno, dovodi do banalizacije i uprošćavanja složenosti tkanja drame. Takva konfekcijska savremenost se uspostavlja već u prvoj Kaligulinoj pojavi, sa upadljivim crno-srebrnim najk patikama i glomaznim slušalicama oko vrata (kostimograf Marina Medenica). Ona će se naturati i kasnije, kroz nepotrebnu upotrebu mikrofona, koja otuđuje i umanjuje moć Kamijevih filozofskih misli, ili kroz Kaligulino gubljenje u transu tehno zvuka.

Dalje, groteska koja definiše rediteljsku poetiku, ovde nije odgovarajuća, pri čemu nije ni izvođački ujednačena, imajući u vidu da su glumci igrali kako se ko snašao. Kami u dramskom pismu nije Beket, ni Jonesko, iako je u filozofskom pogledu anticipirao teatar apsurda, zbog čega mu u izvođenju više paše poetski realizam, a ne groteskna komika. Skretanje u komično u ovom tumačenju, u kombinaciji sa spektakularizacijom, naročito jeftinom u plesnom segmentu, vodi u neprihvatljivu estradizaciju Kamijevog dela. Nju nažalost pojačavaju brojne proizvoljnosti u rešenjima.

Scenski prostor je pohvalno višenamenski, ali je značenjski problematičan, u odnosu na Kamijevu dramu. U prvom prizoru, gde Lepid (Zoran Ćosić), Oktavije (Vladan Gajović), Mucije (Bojan Krivokapić), Helikon (Đorđe Marković) i Hereja (Bojan Žirović) diskutuju o Kaligulinom nestanku, oni se nalaze u nekakvoj sauni, sa obrisima bazena u pozadini i kasetama za odlaganje garderobe (scenograf Darko Nedeljković). Zašto je odabran baš ovaj prostor nije sasvim jasno, kao ni njegovo naknadno pretvaranje u nekakvu teretanu, bonus fitnes uz saunu, što zaključujemo po razvlačenju traka, ali i po kostimografskim rešenjima. Ovakvi izbori grade neodgovarajuću grotesku koja postepeno metastazira. Kako se radnja približava kraju, Kaligulina pratnja će, sledeći gospodara, postati čudna svita balerina, sa nežno belim čipkastima umecima oko strukova.

Igor Đorđević je nesporno vešt i energičan glumac koji ekspresivno uobličava Kaliguline grčeve ludila moći, rascepljenost između racionalnog pogleda koji mu se povremeno vraća, i preovlađujućeg osećanja besmisla koje ga tera u zločine. No, u ovoj postavci nije jasno koga on zapravo igra. Sa jedne strane, snažno podseća na Ričarda Trećeg, iz ranije produkcije Narodnog pozorišta, takođe u režiji Snežane Trišić. Sa druge, više je kao Žarijev Kralj Ibi, klovn moći, naročito u sceni u kojoj ima groteskne uši na glavi.

U predstavi povremeno ima vrednih rešenja, na primer, uvođenje violončelistkinje (Aleksandra Lazić). Ona na početku sedi u loži i muzički komentariše radnju, između ostalog, Kaligulinu objavu da je tražio mesec, što na trenutak delikatno ističe poetski smisao potrage. Dramski su upečatljive pojedine scene između Cezonije (Sena Đorović) i Kaligule, ali, ova usamljena dobra rešenja nemaju jači efekat jer se dave u okeanu svaštarija.

Kami je naročito voleo pozorište i jednom prilikom je napisao da je ono retko mesto na svetu gde je srećan. Smatrao je da je ljudska sklonost ka pozorištu i igri antropološke prirode, jer čoveka ništa ne zanima više od njega samog, i ono što on može postati, a pozorište najbolje ispituje te mogućnosti. Na tom tragu, pažljiva potraga za smislom postojanja je trebalo da bude rezultat predstave, a ne njena suprotnost, pad u besmisao.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 9. februara 2020. godine