Category: Pozoriste

Jedna raštimovana dekonstrukcija

“Mizantrop”, prema tekstu Žana Batista Poklena Molijera, dramaturgija Tijana Grumić, režija Jug Đorđević, Beogradsko dramsko pozorište

Polazeći od “Mizantropa” (1666), Molijerovog neobično tajnovitog, ambivalentnog komada maglovitih značenja, između tragedije i komedije, reditelj Jug Đorđević u saradnji sa dramaturškinjom Tijanom Grumić, krenuo je putem njegovog radikalnog tumačenja. Delo u kome se Molijer opet oštro razračunava sa društvenim lažima, pretvaranjem i prenemaganjem, pozerajom i snobizmom, tim predstave postavlja ponovo kao „pozorište u pozorištu“ (kao u njihovoj prethodnoj produkciji u BDP-u, „Kišne kapi na vrelom kamenju“).

Potreba za dekonstrukcijom ovog komada u stihu jeste razumljiva, imajući u vidu da je Molijerov poetski stil obrade radnje, kao i salonski kontekst njenog odvijanja, u određenoj meri danas anahron, zbog čega svakako traži neku vrstu približavanja savremenom gledaocu. Početak predstave, izvođenje prvog čina „Mizantropa“, ostvareno je u epohi, na pozornici koju određuju oslikane kulise, raskošan kostim, rascvetana muzika i teatralizovana igra glumaca (idejno rešenje scene i kostima Jug Đorđević, scenski pokret Damjan Kecojević, kompozitor Julija Kasteluči). Ljubinka Klarić u jednom nesvakidašnjem i zaista ubedljivom izdanju igra Alsesta, tmurnog osobenjaka, prezasićenog sveprisutnom podlošću i dvoličnošću. Izuzetno je uverljiva u ulozi muškarca, krutih i oštrih pokreta, zaronjenog u lični svet introspekcije, preispitivanja značenja odnosa između dobra i zla, istina i laži. Može se reći da je njen nastup, koji prolazi kroz različite transformacije, najvredniji deo predstave u celini. Izbor da glumica igra muškarca vrlo je intrigantan i opravdan, naročito imajući u vidu neuhvatljivost lika Alsesta, čija je složenost i enigmatičnost bila izvor debata u istoriji pozorišta. Likovi Filinta i Oronta, u ovom prvom delu su komički efektno teatralizovani, prešminkani su kao salonski klovnovi, i ozvučeni su mikrofonima (bubicama), koji još više naglašavaju teatralizam igre, otuđujući radnju i od njih samih.

Ovo prvo izvođenje prvog čina drame završava se “velikim praskom”, rušenjem dekora, skidanjem raskošnih kostima i perika, i direktnim obraćanjem glumice Ljubinke Klarić publici, koja nas uvlači u prostor dekonstrukcije nonšalantnim priznanjem da joj dotadašnja radnja nije jasna. Obraćanje publici zatim nastavlja i reditelj Jug Đorđević, putem mobilnog telefona. Slušamo njegov glas i “manifest” ovog izvođenja, koji otkriva rediteljeve osobene poglede na prirodu pozorišta, i osnovni cilj, pronalaženje i izražavanje istine na sceni. Predstava se zatim nastavlja drugim, istinitijim izvođenjem prvog čina, bez maske i kostima. Glumci govore u savremenom ruhu, oslobođenom od anahronog stiha, i njihova igra je u tom delu efektnija, direktnija, emotivnija. Ponavljaju se prizori Alsestovog izbegavanja ljudi, u maštovitijem, komičnijem, pa i u autentičnijem obliku, naročito u sceni kada se krije pod stolom, kao i u prizoru sa Orontom, gde mu Alsest brutalno iskreno otkriva mišljenje o njegovoj poeziji, šupljoj i pretencioznoj.

Tokom izvođenja ove dve verzije prvog čina, Đorđevićev koncept je izazvao pozitivne utiske, zbog zanimljive i dosledne dekonstrukcije značenja polaznog klasika. Nastavak predstave je zatim počeo sve više da kvari taj prvi doživljaj, zbog rasplinjavanja ideja, ali i često usiljenih i nategnutih glumačkih interpretacija. Već je naredna scena, program posvećen Selimeni, donela, u značenjskom i izvođačkom smislu, manje vredne lakrdijske prizore preteranog divljenja ovoj umišljenoj devojci, od strane različitih napirlitanih učesnika. Sa pojavom Selimene (Isidora Simijonović) koja koketno manipuliše svojom lepotom, radnja se sve više gubi, odlazeći u prostor „pozorišta u pozorištu“. Deo događaja se od tada odvija u montiranom šatoru (salonu), čiju unutrašnjost dobrim delom ne vidimo, dok slušamo mikorofonom ozvučene glasove glumaca, njihove rasprave o glumi i nastajanju predstave (u predstavi igraju i Marija Pikić, Ljubomir Bulajić, Amar Ćorović, Stojan Đorđević i Miloš Lazarov). Ovi prizori su često raštimovani, toliko da se scenska radnja već prilično udaljila od Molijera, što ne bi smetalo samo po sebi, da je opravdano, ali nije dovoljno. Fokus i smisao igre postaju sve nerazaznatljiviji, što glumci čak i eksplicitno kažu na sceni.

Ovi previše otegnuti prizori „pozorišta u pozorištu“ odveli su predstavu na stranputicu, šireći radnju u ne baš promišljenom pravcu, koji je nepotrebno razvukao trajanje na dva sata. Postupci dekonstrukcije, autoironije i autorefleksije nesporno jesu imali potencijala, ali je njihova realizacija mogla da bude mnogo zgusnutija, dramaturški uređenija i izvođački veštija.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 19. septembra 2022. godine

Sazvežđe ženskih glasova

67. Sterijino pozorje: “Usidrene”, koprodukcija Hrvatsko narodno kazalište Split, Gradsko dramsko kazalište “Gavela” i Hrvatsko narodno kazalište Zadar, “Izbiračica”, Narodno pozorište Subotica, “Ja sam ona koja nisam”, Zagrebačko kazalište mladih

Predstava “Usidrene”, nastala prema savremenom tekstu Elvisa Bošnjaka, trećem delu Dalmatinske trilogije, ispisuje usamljeničke živote žena na ostrvima, koji postaju i opštije metafore izolovanosti, usamljenosti i čamotinje. Protagonistkinja je Jakovica (Anja Šovagović Despot) koja sa dvoje dece više decenija čeka povratak muža sa morskih plovidbi. A Antonijev (Davor Jureško) dolazak potom postaje oblik društvenog prekoračenja, povod za pobunu protiv ženskih nesloboda, za nepristajanje na obmane. Bošnjakov tekst nosi liriku čekanja, čehovljevsko osećanje beznađa, poeziju sumornosti, i autentičnu atmosferu koju gradi govor na dijalektu. On nam je ponekada bio teško razumljiv, ali je istovremeno doneo jednu osobenu melodičnost, jer sklop takvih reči povremeno zvuči kao muzika. Režiji Anastasije Jankovske bi dobro došlo razgranatijeg vizuelnog i poetskog izraza koji bi slikovitije izneo elegičnost komada. Takođe nedostaje veštije, psihološki tananije igre glumaca, koja bi izrazila suptilnost osećanja i odnosa između likova. Zbog njihove oskudnosti i previše sporog ritma igre, praćenje ove skoro trosatne predstave se za mnoge gledaoce pretvorilo u borbu sa iskušenjem da se napusti gledalište Srpskog narodnog pozorišta.

Ni predstava “Izbiračica” nije izazvala mnogo pozitivniji utisak. Nastala na osnovu idejno tanušne komedije Koste Trifkovića (1872), koja ironično rastače srpsko građansko društvo druge polovine devetnaestog veka, u tumačenju rediteljke Ive Milošević, stilski jeste dosledno delo, izgrađeno na poetici apsurda. Likovi su oblikovani sa upadljivom stilizacijom, našminkani su kao lutke, kao klovnovi koji igraju (tragi)komedije društvenih konvencija. Oni infantilno cijuču i krevelje se, teatralno prikazujući blaziranost, pomodnost i prazninu duha. Radnja se zbiva na statičnoj sceni koja predstavlja pozornicu, ističući i tako teatralnost likova i radnje. No, ni ona nije baš vešto skrojena, deluje neugledno i jeftino.

Koncept predstave jeste jasan, i glumci su ga strpljivo ostvarili – od Minje Peković u ulozi Malčike, razmažene i kapriciozne devojke za udaju, preko Miloša Stankovića, kao oca Sokolovića, do najspretnije razigranog Igora Grekse, u ulozi Tošice, jednog od Malčikinih prosaca. Međutim, i njihovoj igri fali unutrašnjeg opravdanja, koje bi bilo spolja vidljivo; u odsustvu toga, nastupi su isuviše formalistički, larpurlartistički. Zbog toga, kao i zbog nemoći Trifkovićevog teksta, gledalac ubrzo biva zasićen prenaglašenošću izraza koji ostavlja glavni utisak o samodovoljnosti.

Treće veče 67. Sterijinog pozorja završilo se izvođenjem izuzetne predstave “Ja sam ona koja nisam”, nastale prema trodelnom tekstu izvanrednog hrvatskog pisca Mate Matišića. On se ubojito, eksplicitno, bez dlake na jeziku, i sa bespoštednim humorom razračunava sa savremenim društvom, za početak sa njegovom kriminalnom elitom. U centru pažnje i ove predstave su ženski likovi koji trpe nasilje, i koje zbog društvenih normi ne mogu da izađu iz senki muškaraca, iako su sposobnije i jače od njih. Multimedijalno, stilizovano, živo i ekspresivno vođena radnja reditelja Paola Mađelija, komički i trilerski sugestivno razmotava tri klupka, tri pripovesti o ženskoj hrabrosti, odlučnosti, mudrosti i izborima izvan društveno poželjnih i prihvatljivih.

Foto Sterijino pozorje/press (“Ja sam ona koja nisam”)

Glumci izvanredne energije i precizne izbrušenosti izraza razigravaju prizore iz našeg iščašenog sveta. Milivoj Beader energično i komički efektno igra mafijaša Jerkicu u prvoj i trećoj priči, delikatno ih povezujući, dok Doris Šarić Kukuljica, sitne i krhke pojave, predstavlja Komšinicu, nimalo krhkog duha, koja se odlučno suprostavlja bahatosti tog krimosa. U drugom delu je naročito markantna igra Frana Maškovića, kao ginekologa Mihovila, u vrtlogu nesporazuma zbog ubeđenja da ga žena vara.

Video radovi, između ostalog, otkrivaju crno-bele dokumentarističke snimke nasilja nad ženama, namećući značenje potiskivanih istina. U drugim prilikama, oni donose grube, trešerske ilustracije i animacije koje odgovarajuće odražavaju trešerski društveni krem, gangsteraj koji trguje ženskom seksualnošću, jednom od njihovih najprofitabilnijih roba. Radnju povremeno prati i glasna elektronska muzika, što se takođe može tumačiti kao funkcija isticanja telesnosti, društvene površnosti. Povremeno se uključuje i muzika koja se uživo izvodi, i u tom smislu je posebno delotvorna emotivna pesma Ruže (Lucija Šerbedžija), na kraju drugog dela. Ona neodoljivo obavija njen takođe upečatljivi lik, jednu od žena koja nije ona što je mogla biti, već je postala ona koja je morala postati.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 2. juna 2022. godine

Zbućkan scenski mozaik

67. Sterijino pozorje: “Mileva”, prema tekstovima Milene Bogavac, Olge Dimitrijević, Tijane Grumić, Vedrane Božinović i Vedrane Klepice, režija Anica Tomić, koprodukcija Fondacija “Novi Sad – Evropska prestonica kulture”, Narodno pozorište Sombor i Sterijino pozorje

Scenski predložak predstave “Mileva” čini pet tekstova autorki iz Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine, Milene Bogavac, Olge Dimitrijević, Tijane Grumić, Vedrane Božinović i Vedrane Klepice, koje su na različite načine uobličile činjenice, misli i utiske o životu i radu Mileve Marić Ajnštajn (dramaturškinja Jelena Kovačić). Pojedini tekstovi nose vredne poetsko-filozofske i kritičke refleksije o izazovima tumačenja Milevinog značaja za nauku. Postavljaju se bitna pitanja o odsustvu uvažavanja njenog rada u diskriminišućim okovima patrijarhata, i otvaraju se misli o paradoksalnom, neuhvatljivom odnosu između nauke i umetnosti, upućujući na specifične estetske vrednosti naučnih otkrića. Osnovna ideja teksta, kao celine, izazovna je u pogledu potrebe za demistifikacijom Milevinog života i dela, za depatetizovanim i analitičkim sagledavanjem njene sudbine. Sa druge strane, scenski tekst uključuje i zaista neopravdane, takoreći nasilne savremene motive, na primer, završni monolog silovane učenice škole koja nosi ime Mileve Marić, ispovest koja se može dovesti u širu vezu sa temama predstave, ali ipak još dalje odskače od njenog ostatka, iako ona jeste već prilično heterogena. Problem koji omnibusi redovno imaju, ovde je posebno upadljiv – pojedinačni delovi su isuviše neusaglašeni, naročito u stilsko-formalnom smislu, toliko da je zaista teško da se od njih učini jedno funkcionalno dramsko telo.

Ovi dramaturški problemi su nažalost postali još vidljiviji u predstavi rediteljke Anice Tomić jer su korišćena različita, nedovoljno promišljena sredstva izražavanja, čija je nemoć pojačana preovlađujuće plakatskim nastupima glumaca (Ana Rudakijević, Olgica Nestorović, Pero Stojančević, Lea Jevtić, Stefan Beronja, Nemanja Bakić, Sofija Mijatović, Biljana Keskenović, Srđan Aleksić, Bogomir Đorđević, Ivana V. Jovanović, Danica Grubački, Milijana Makević Mirkov, Nikola Knežević). Igra na uglavnom pustoj sceni, koja se povremeno ilustrativno puni slikama i fotografijama, često je stilizovana i hladna, uglavnom bez emocija, ceremonijalna je na površini, bez stvarne, unutrašnje ceremonijalnosti, bez verodostojnosti i prisutnijeg nadahnuća. Nakon uvodnog monologa, čije su izvođenje pratili i tehnički problemi, usledio je dramaturški zahtevniji deo igre, rešen u scenski sklepanom spoju audio snimaka izgovorenih upečatljivih poetskih tekstova, i dijaloških scena koje otkrivaju Milevino okruženje, Alberta i njegove roditelje, i njihov poražavajući odnos prema Milevi. To preplitanje snimljenih tekstova i uživo izgovorenih reči putem mikrofona nije spretno ostvareno, ne postiže se potreban poetski, kao ni dramski smisao, mehanizacija reči u oba slučaja je scenski mlaka, ostavlja gledaoca ravnodušnim.

Žanrovski je naročito neuklopljena kasnija, parodična scena panela, gde učestvuju profesori, aktivisti i umetnici, koji diskutuju o važnosti Milevinog naučnog rada sa Albertom. Ona jeste izazvala komički efekat kod dela publike, budeći ga iz dremeži, ali razlozi za to lakrdijsko predstavljanje naučnog foruma nisu baš razaznatljivi. Dodatnu zbunjenost izazivaju elementi teatra u ovom panelu, odnosno upadi glumice koja putem mikrofona grlato govori o pozorišnim problemima, otkrivajući da je tu reč o situaciji teatra u teatru. Ovi kakofonični prizori zaista štrče u predstavi, stvarajući konačno čvrst utisak da je reč o bućkurišu svega i svačega.

Najefektniji delovi su neverbalne, vizuelno intrigantne, ponavljajuće scene oluje, u kojima Mileva traži svoju mrtvu ćerku Ljubicu. U tim dirljivim slikama je zavodljiva vizuelna poezija koju stvaraju suptilne video projekcije na prozirno platno, u spoju sa promičućim telima glumaca, i takođe opčinjavajućom, eteričnom muzikom (scenografija Igor Vasiljev, video rad Filip Mikić, kompozitor Nenad Kovačić, scenski pokret Igor Koruga). One na pozornici svakako ostavljaju tragove uspešne estetizacije, ali nikako nisu dovoljne da bi predstavu u celini učinile uspešnom.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 31. maja 2022. godine

Rađanje tragedije iz muzike

“Uspavanka za Aleksiju Rajčić”, po tekstu Đorđa Kosića, režija Jug Đorđević, Narodno pozorište u Beogradu, scena “Raša Plaović”

Dramski tekst “Uspavanka za Aleksiju Rajčić” Đorđa Kosića karakterističan je zbog neobične formalno-stilske postavke radnje koja prikazuje sumoran položaj žene u patrijarhalnom društvu. Fragmentarno se pripoveda sudbina Aleksije, na početku zanesene snovima o muškim rukama koje će je grliti, maštarijama koje će biti brutalno razapete stvarnošću, udajom za problematičnog Stamata. Njihovo zajedništvo počinje kriminalnim aktivnostima i njegovim odlaskom u zatvor, pa kasnijim zlostavljanjem, zbog čega ga ona ubija, i sama završava u zatvoru. Ovaj narativ kritički govori i o odsustvu slobode i mogućnosti izbora žena, o palanačkom pogledu na svet koji ženu bez muža tretira kao gubitnicu, dok se bahato i nasilničko ponašanje muškaraca vrednuje kao normalnost. Komad je napisan u stihu i ima izrazite poetske vrednosti, ali i ironično bojenje radnje, običaja i mentaliteta. Donosi začudan spoj tradicije i provokacije, kroz susret elemenata narodne pesme i lascivnih, opscenih reči, što zbog kontrasta izaziva osobeni šok, kao i komički efekat.

Zbog specifičnosti forme i stila, Kosićev tekst je naročiti izazov za scensko tumačenje, u čemu se reditelj Jug Đorđević izuzetno snašao, postavljajući ga kao delikatnu muzičku dramu (dramaturg Tijana Grumić). Radnja je smeštena u zatvoreni rozikasti prostor stilizovanog izgleda, sa funkcionalnim detaljima koji će po potrebi biti izvori izazovnih značenja, ali i scenske dinamike, finih vizuelizacija razvoja radnje (scenograf Andrea Rondović). Elegantno obučena, kao da je junakinja neke glamurozne opere, Vanja Ejdus predstavlja Aleksiju, vešto oblikujući smesu tragičnosti zbog neminovnosti bola trpljenja i pogubne želje za blizinom muškarca, i specifične vedrine, snage pomirenja sa patnjom (kostimograf Velimirka Damjanović). U tom smislu, efektno su rešene scene u kojima saznajemo o doživljenom nasilju – ona se tada uporno drži blagosti i spokoja, što se može shvatiti kao znak ženske snage.

Foto Marijana Janković-Narodno pozorište

Predstava počinje njenim monologom, ona se publici direktno obraća, predstavlja se kao Vanja Ejdus, brehtovski pokazujući da će igrati lik u drami. To utvrđuje distancu između glumca i lika, namećući aktivniji odnos gledalaca prema radnji koju će posmatrati. Nakon uvodnog monologa, oko nje se grupišu dva hora, Muškaraca i Žena, iz kojih će povremeno istupati individualni glasovi, likovi članova Aleksijine porodice, koji će sa njom razvijati različite odnose (horovođe Iva Milanović, Novak Radulović, hor Sara Ristić, Nevena Milošević, Vera Zečević, Mladen Lukić, Goran Milošević, Danijela Milošević). U tako postavljenoj scenskoj radnji naročito fascinira spoj dramskog i muzičkog, i snaga horskog pevanja koje prodire u unutrašnje, iracionalne prostore gledalaca (kompozitor Nevena Glušica). Precizno su promišljene i kompozicije tela članova hora (koreograf Damjan Kecojević), kao nekakve žive skulpture koje imaju i simbolički smisao (žene rintaju po podu, grebući prljavštinu, dok bradati muškarci iznad odlučuju o njihovim sudbinama).

Scensku radnju određuju suptilna produbljenja dinamike, prostor se postepeno kreće ka haosu prevrnutih kauča i raščupanih jastuka, konkretno i simbolički odražavajući bure u duši protagonistkinje. Oni se efektno izražavaju i putem zvuka, uznemirujućeg lupanja po zidovima i rešetkama. Ovo složeno vizuelno, muzičko i performativno tkanje predstave Juga Đorđevića, podsetilo nas je na dela muzičkih teatara Hajnera Gebelsa i Kristofa Martalera, igranih ranije na Bitefu. Dela koja sredstvima vrhunske estetizacije uspevaju da zađu u naše unutrašnje predele potisnute osećajnosti, u sfere mogućeg pronalaženja (izgubljene) duhovnosti.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici, 16. maja 2022. godine

Sve nesrećne porodice su nesrećne na svoj način

27. Međunarodni festival malih scena u Rijeci: “U agoniji”, HNK Zagreb, “Enigmatske varijacije”, HNK Rijeka (Italijanska drama) i “Klinac”, Slovensko ljudsko gledališče, Celje

Rijeka – 27. Međunarodni festival malih scena u Rijeci, na sceni Hrvatskog kulturnog doma na Sušaku, uz veliko interesovanje publike, svečano je otvorila predstava “U agoniji” Hrvatskog narodnog pozorišta iz Zagreba. Ovu snažnu, psihološku, porodičnu, društvenu i filozofsku dramu Miroslava Krleže, drugi deo glembajevskog ciklusa, reditelj Ivica Buljan tumači precizno, radeći filigranski sa posvećenim glumcima, i naročito razmaštavajući iracionalna, potisnuta, snolika značenja drame. Likovi su postavljeni u hladan, otuđen, crno-beli, apstraktni prostor, obeležen zenitističkim natpisima koji utvrđuju vreme istorijskih avangardi, vreme iskoraka i revolucija, koje se može shvatiti kao potreba za rastakanjem dekadentnih društvenih normi (scenografija Dalibor Martinis, kostimografija Ana Savić Gecan). U toj zaleđenoj sobi se odvijaju drame neplaćenih dugova, rasklapanja propalih brakova, suočavanja sa izneverenim osećanjima i umrtvljenim strastima. Nina Violić je izražajno uobličila Baronicu Lenbah, čvrstu i čvršću od njenog mlitavog i poročnog supruga Lenbaha (Krešimir Mikić), a Livio Badurina je takođe funkcionalno prikazao doktora Ivana Križoveca kao proračunatog i lažljivog ljigavca.

Foto HNK/Festival malih scena (U agoniji)

Scenska radnja je u Buljanovom čitanju senzualna i izrazito telesna, snaga ljubavnih okršaja između Baronice i Križoveca, gotovo da je opipljiva. Uvedeni su i kabaretski delovi koji daju naročito emotivan pečat u predstavi, na kraju, kada takođe upečatljiva Ksenija Marinković, u ulozi ruske grofice, migrantkinje, uz pratnju gitare setno peva o beznadežnoj društvenoj i ličnoj truleži, intimnim tačkama pakla. A do tada se i pozornica već potpuno ispraznila, i na fizičkom planu ostavljajući samo pustoš.

Druge večeri festivala, na kome su od 3. do 9. maja prikazane produkcije iz Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine i Srbije, tematski objedinjene pitanjima krize porodice i identiteta, prvo su odigrane “Enigmatske varijacije”, italijanske drame HNK “Ivana Pl. Zajca” iz Rijeke. Duodramska predstava u režiji Neve Rošić, izvedena na italijanskom jeziku, podsetila nas je na izvanredne vrednosti teksta Erika Emanuela Šmita, kod nas igranog pod imenom “Zagonetne varijacije”, na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu. Prepun obrta i iznenađenja, ovaj slojevit i filozofski inpirativan komad razotkriva naslage laži u intimnim odnosima. Glumci Aleksandar Cvjetković i Mirko Soldano psihološki prodorno i verodostojno oblikuju likove pisca samotnjaka Abela Znorka i novinara Erika Larsena, postepeno obelodanjujući njihove odnose sa istom ženom. Na tom napetom putu efektno se raspliću pitanja o prirodi ljubavi, mržnje, seksualnosti, patnje, usamljenosti i smrti, sugerišući misao da je koren svakog ljudskog delovanja strah od praznine i nestajanja.

Ljubavni trougao je i okvir radnje naredne predstave “Klinac”, nastale prema takođe provokativnom tekstu britanskog pisca Majka Bartleta, u tumačenju slovenačkog reditelja Petera Petkovšeka koji živi u Londonu (produkcija Slovensko ljudsko gledališče iz Celja). U centru pažnje su pitanja haotičnosti savremenih seksualnih identiteta, posledica osvojenih sloboda u liberalnim društvima. Protagonista je Džon (Urban Kuntarič) koji je na početku u homoseksualnoj vezi sa M (Aljoša Koltak), da bi zatim uplovio u heteroseksualne vode sa Ž (Maša Grošelj), rušeći ograničenja i predrasude. Polazeći od jedne više-manje psihološko-realističke drame, reditelj gradi izuzetno estetizovanu predstavu, veoma delikatnih simboličkih značenja. Radnja je postavljena u osobenom krugu, ili ringu, okruženom praznim gledalištem; zemlja je posuta sitnim šljunkom koje izvođači gotovo ritualno neguju, možda pokušavajući da u tome nađu mir, da obuzdaju podivljale živote. Minimalistički vođena, igra glumaca je izražajna u suptilnosti, koriste se sofisticirana sredstva koja uobličavaju seksualnu tenziju između likova, na primer oštar snop svetlosti sijalice koja blješti u mraku, na struji ljubavnika. Igra je povremeno i koreografski upečatljiva, nemirnim, grčevitim trzajima tela aktera su prikazane njihove lične i partnerske borbe, otkrivajući da je pravi izraz snage privlačnosti izvan verbalnog, u energiji pokreta, zvuka, vizuelnih rešenja, u neizrecivom. Tako je ova vredna predstava utvrdila iskonsku moć teatra kao transcendentalnog iskustva, prostora otkrivanja skrivenog.

Ana Tasić

Tekst je objavljen u Politici 8. maja 2022. godine

Zime našeg nezadovoljstva

“Ričard III”, tekst Vilijam Šekspir, režija Dejan Projkovski, Novosadsko pozorište i “Slepa mrlja”, po motivima antičkih tragedija, režija Andrej Mažeri, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad

U scenskom tumačenju “Ričarda III”, jedne od Šekspirovih najbrutalnijih istorijskih tragedija, makedonski reditelj Dejan Projkovski bira vizuelno izvanredno razgranatu i metaforički izražajnu formu. Na pozornici prekrivenoj zemljom, čiji se sirovi miris upadljivo oseća, postepeno se raspliće neumoljivi, Veliki Mehanizam istorije, kako je Jan Kot definisao Šekspirove ponavljajuće prizore tragične zaslepljenosti vlašću (scenografija Valentin Svetozarev, Sergej Svetozarev). Točak istorije je ovde stvarni protagonista, dok su kraljevi, sa svitom poslušnika, ali i zaverenika, smenjivi; njihova prolaznost je potvrda efemernosti vlasti, kao i neminovnosti posledica njene uzurpacije.

Igra glumaca teče na granici između tragedije i farse, dokazujući njihovu bliskost, i Marksovu tezu da ponovljena tragedija u istoriji postaje farsa. Arpad Mesaroš, u ulozi Ričarda, uspešno je prikazao tu sponu između jeze i lakrdije. On je monstruozni, šepavi i grbavi manipulator koji iz senke kuje zavere, kako bi se dokopao krune. Ubedljivo je uobličena gnusna odlučnost, esencijalna nakaznost, ali i osobena infantilnost, klovnovska ekscentričnost, koje ukazuju na složenu prirodu ludila moći. Izazovno je rešenje njegovog ponavljanja poznatih Šekspirovih stihova na engleskom jeziku (“Now is the winter of our discontent”), naglašavajući ideju cikličnog ponavljanja zla, ali i Šekspirovog prisustva u popularnoj kulturi. Ričardova igra je povremeno teatralizovana i kroz pesmu – opersko pevanje pojačava utisak o grandioznosti tragedije istorije, odnosno potvrđuje moć muzike u izražavanju duha tragedije (muzika Goran Trajkovski).

Teatralizacija se dosledno sprovodi i u nizu drugih rediteljskih rešenja, u mučnim prizorima umiranja, iznurenih tela umrljanih krvlju ili prekrivenih zemljom. Sugestivno je i rešenje otelotvorenja mrtvih – Ričardove žrtve postaju zombiji, hodajuće utvare koje se mešaju sa živima, što se može tumačiti kao metaforički znak (večnog) prisustva njihovih duša, u potrazi za izmirenjem dugova. Drugim rečima, posledice zla i nasilja je nemoguće izbeći, one su neprestano tu, uz Ričarda, i ne daju mu mira, nikada mu neće dati mira.

Kostim (Ivana Ristić) je dosledno stilizovan, gotički, preovlađuju crni, plastični materijali, koji funkcionalno prate teatralizaciju radnje. Slaba tačka predstave je stilski i kvalitativno neujednačena igra glumaca; pojedini ženski likovi su neuverljivo uobličeni, imaju neodmereno povišen ton, npr. Margareta (Andrea Jankovič) i Vojvotkinja od Jorka (Livia Banka). No, oni ne remete bitnije utisak o vrednoj celini “Ričarda III”, to razotkrivanje svevremenih političkih mehanizama, licemerje i demagogiju koja zlo pravda floskulama o miru, stabilnosti, i bezbednosti države.

Dramska snaga politike i sudbine izbija i iz radnje predstave “Slepa mrlja” rumunskog reditelja Andreja Mažerija, nastale prema motivima antičkih tragedija “Antigona”, “Car Edip” i “Bakhe” (dramaturgija Kosmin Stanila i Ionut Soču). Njen početak je nesvakidašnje snažan; radnju otvara emotivno izražajna, introspektivna pesma na engleskom jeziku, koju peva Hana Selimović, u ulozi Antigone, izranjavane nizom tragičnih događaja u Tebi. Na pesmu se nastavlja njen izazovan monolog, koji takođe desakralizuje tragično, i ovde utvrđujući srodnost između tragedije i groteske. Ovaj uvod se odvija iznad ogromne, simboličke rupe, i ispred rešetaka koje će se uskoro podići, razotkrivajući život razoren kugom i ratom, svet koji dobro poznajemo.

Foto Srđan Doroški i Vladimir Veličković – SNP

Razvoj radnje donosi gradacijski pad snage početka, zbog preopterećenosti njenih brojnih tokova, prošlosti i sadašnjosti, realističkog i iracionalnog, analognog i digitalnog. Pratimo savremenu priču o Edipovoj (Branislav Jerković) oholoj vlasti u Tebi u kojoj se pojavljuju novi sojevi zaraze, i gde mediji, društvene mreže i nove tehnologije prepoznatljivo kreiraju stvarnost. Paralelno sa prizorima njegovog političkog i porodičnog života, stilizovano uobličene Jokaste (Sanja Mikitišin) koja cvrkuće oko Edipa zaokupljenog političkim brigama, pored male Antigone (Iskra Šimon) i Ismene (Anđela Paščan), Polinika (Aljoša Đidić) i Kreonta (Milovan Filipović), teče i tok budućnosti, uz stariju Antigonu i Ismenu (Sonja Isailović), kao i ritualna linija hora Bahantkinja.

Dramaturški previše umršena i pretenciozna, scenska radnja je znatno oslabila estetske vrednosti uspešnih rešenja, kojih ima u izobilju. Od pomenutog uvoda, preko detaljno osmišljenog scenskog prostora (scenograf i kostimograf Adrian Balkau), vešto izvedenih muzičkih i koreografskih delova, do izazovnih kritičkih misli o savremenom svetu, ogledalu antičkih obrazaca. Antigona i Ismena se bore protiv destruktivnog patrijarhata, traže političke promene i ženske principe vladanja, u našem vremenu žestokih previranja, na kraju jednog sveta, i na početku drugog.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 28. aprila 2022. godine

Bez čuda u Šarganu

“Čudo u Šarganu”, prema drami Ljubomira Simovića, reditelj Jagoš Marković, Jugoslovensko dramsko pozorište

Polazeći od “Čuda u Šarganu” (1974) Ljubomira Simovića, jedne od najboljih drama u istoriji srpskog pozorišta, apsurdne, realističke, ali i fantastične pripovesti koja se odvija na periferiji Beograda, reditelj i autor adaptacije teksta, Jagoš Marković gradi predstavu kružne strukture, drugačije u odnosu na originalni tekst. Predstava se završava prizorom kojim je i počela, govorom političara Vilotijevića, čujnim u pozadini, u kafani “Šargan”, gde se radnja dešava. Nakon pada sa govornice, tog konkretnog i simboličkog prostora moći, on se na nju trijumfalno vraća. Pojačanje motiva Vilotijevićevog povratka na vlast, koji se u tekstu naslućuje, ali se ne dovodi do kraja, izoštrava politička značenja predstave. Reč je o efektnom dramaturškom rešenju, koje se može tumačiti kao oznaka večnog vraćanja istog, snažan komentar političke stvarnosti, naše (večne) zarobljenosti u istom krugu ponavljajućih laži. Sa druge strane, realizacija te ideje u predstavi je mogla da bude veštija i funkcionalnija. Završetak je previše odložen i otegnut, i kao takav urušava dinamiku igre umesto da donese ubedljivu tačku.

Reditelj likove i radnju postavlja u prepoznatljivom maniru, na scenu ovaj put preplavljenu vodom, zbog kiše koja neprestano pada. Likovi gacaju u gumenim čizmama, u vodi skoro do kolena, vizuelno dočaravajući opštu kataklizmu. A pozornica je pretrpana, stolicima, stolovima, stepenicama, ali i kontejnerima, namećući značenje da je kafana, taj presek društva, jedno đubrište, takođe konkretno i simboličko (scenografija Jagoš Marković, kostim Lana Cvijanović). Ove sumorne prizore prati i sentimentalna narodna muzika, takođe karakteristična za rediteljevu poetiku, koja odgovarajuće pojačava setne tonove.

Na planu režije i scenografije, prizori koji su na početku postavljeni, tokom razvoja dvosatne radnje, ne menjaju se značajnije. Nema scenskog razmaštavanja, nema bitnijih promena u prostoru, nema opojnijih rešenja. A ona se naročito očekuju, imajući u vidu magičnost i slojevitost Simovićeve drame, elemente iracionalnog i fantastičnog, koje donose čudesni likovi natprirodnih moći. Zbog tog odsustva scenskog razigravanja i razgranjavanja, predstava povremeno pada u monotoniju. U celini se može reći da je ona izgrađena na nesumnjivom bogatstvu vrednosti Simovićevog teksta i takođe nesumnjivim kvalitetima igre glumaca, preovlađujuće izvajane na groteski, ali i da pri tome ne uspeva da scenski otelotvori punu magiju drame.

Anita Mančić upečatljivo igra Ikoniju, iskusnu vlasnicu kafane koja je videla tušta i tma patnje, pa je često zagledana u daljinu (praznine). Tamara Dragičević takođe virtuozno igra lik Gospave, prekaljene prostituke, praktične i jake na površini, koja na kraju ipak otkriva ranjivost, preplavljena razočarenjem i samoćom. Marko Janketić specifično i upečatljivo stvara lik Mileta, političkog aktiviste i ljigavca koji se dodvorava Vilotijeviću (Nebojša Dugalić). Njegov govor tokom većeg dela predstave slušamo preko razglasa, dok ga na sceni, u kafani, vidimo u trenutku pada, kada je slab i kukavan, sve dok politički ne vaskrsne. Sanja Marković je izuzetna u ulozi Cmilje, groteskno oblikovane, kvrgave i nesnađene sirotice, Ikonijine kelnerice koja sanja da ukeba muškarca za skućavanje. Neuspeli pokušaj doživljava sa Anđelkom (Miodrag Dragičević), otresitim, grubim i šepavim prestupnikom, pa svoj san kasnije ponovo pokušava da ostvari sa Stavrom (Miloš Samolov). On je jedna beketovska figura, povučenjak, kafanski inventar koji veći deo radnje sedi u ćošku i čita novine. Jovana Belović takođe markantno igra Jagodu, još jedan nesrećni ženski lik koji sa udajom neuspešno pokušava da se izbatrga iz mulja neživota. Nenad Jezdić je čudotvorni Prosjak, odrpan i neupadljiv, diskretno mudar prometej koji plemenitim delima donosi i nevolju, problematizujući smisao činjenja dobrog u svetu naopakosti. Boris Isaković je nenametljivo izražajan u građenju lika Skitnice, jednog u nizu živopisnih likova koji u tekstu drame doprinose otvaranju značenjski sugestivnih pukotina između onostranog i ovostranog. Ljubomir Bandović je Manojlo, odvažni Kapetan, a Aleksej Bjelogrlić mlađi vojnik Tanasko, poslušan i bezazlen. Oni su priviđenja, duhovi koji treba da označe prisustvo metafizičkog, tragove čudesa koji u celini predstave nisu dublje ucrtani, zbog nedostatka scenskih sredstava izvan polja glumačkog izraza.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici, 17. aprila 2022. godine

Ucviljeni Šekspir

“Zaljubljeni Šekspir”, po motivima filmskog scenarija Marka Normana i Toma Stoparda, režija Ana Tomović, Beogradsko dramsko pozorište (koproducent Jurij Franko)

Scenski tekst predstave “Zaljubljeni Šekspir”, nastao prema motivima zavodljivog, vrcavog i višeznačnog scenarija Marka Normana i Toma Stoparda, prikazuje pozorišni i društveni život u Londonu, krajem šesnaestog veka, u vreme nastajanja “Romea i Julije”. Glavni lik je dramski pisac Vilijam Šekspir koji je u potrazi za stvaralačkom inspiracijom, a nalazi i ljubav, u Violi, prerušenoj u Tomasa Kenta, glumca u njihovoj družini. Radnja, bitno obogaćena lepršavim komičkim postupcima, razgrće pitanja odnosa između umetnosti, politike i stvarnosti, odnosno funkcija i značenja pozorišta, na društveno-političkom, ali i ličnom planu (dramaturg Periša Perišić). Šteta je što u predstavi nije dominantnije prisutan motiv kuge koja je zatvarala pozorišta u elizabetanskom vremenu, koji je više zastupljen u filmu, jer bi temu procvata teatra posle pandemije publika sada naročito prepoznala, uspostavljajući značenje istorijskog kontinuiteta epidemijskih kriza, ali i funkcije pozorišta u tom vremenu.

Predstava “Zaljubljeni Šekspir”, u režiji Ane Tomović, formalno i stilski podseća na današnje produkcije Gloub teatra u Londonu, u pogledu odsustva promišljenije estetizacije, odnosno, savremenijih rediteljskih pristupa. U ovom scenskom čitanju nema željene magije, fali razbuktanijih rešenja, muzike i mašte (koji definišu film), nedostaju opojniji prizori koji se očekuju posebno zato što predstava tematizuje teatralnost i pozorište. Nasuprot očekivanjima koja su postavili tema, ali i film, igra je preovlađujuće suva i više-manje prepuštena glumcima. Imajući u vidu da predstava traje skoro tri sata, potreban je ozbiljan napor da se ona do kraja pregura, uprkos trudu glumaca.

Spretnost igre pojedinih glumaca upravo je najvredniji deo ove produkcije, iako je ona u celini stilski i kvalitativno raznorodna. Luka Grbić, u ulozi Vilijama Šekspira, bez sumnje je najsvetlija tačka na sceni – on je uverljivo i višeznačno predstavio lik pisca, melanholičnog umetnika, mladića zanesenog ljubavlju, ali i pozorištem. Stanislava Nikolić, u ulozi njegove ljubljene Viole, nije mu bila odgovarajući partner, njen lik je bled i usiljen, bez potrebne suptilnosti i šarma. Aleksandar Radojičić odgovarajuće energično je predstavio Violinog nadmenog i arogantnog verenika, Lorda Veseksa koji je tretira kao robu kupljenu od njenog oca. Kita Marloua, bodrijeg i razgaljenijeg od često zamišljenog Šekspira, vešto je predstavio Stojan Đorđević. Paulina Manov takođe poletno i uverljivo igra Violinu dadilju, kao i komički efektnu pojavu jedne krezube profuknjače iz krčme. Marko Gvero je šarmantno uobličio čuvenog glumca i menadžera iz elizabetanskog vremena Džejmsa Berbidža, Andrej Šepetkovski Filipa Hensloua, a Dragana Varagić sugestivno predstavlja ledenu, krutu i autoritativnu Kraljicu Elizabetu.

Kostim Momirke Bailović je donekle ostvaren u epohi, raskošan je i bujno razmaštan, ali nije dovoljno usaglašen sa svedenijim i stilizovanijim izgledom scenskog prostora koji predstavlja drvenu pozornicu elizabetanskog vremena, dopunjenu nizom dekorativnih neonskih svetala (scenograf Aleksandar Denić). Gledalac priželjkuje i dinamiku u prostoru, promene koje bi vizuelno prodrmale scenu, u skladu sa razvojem radnje. One se ipak ne dešavaju, utapajući se tako u opštu scensku učmalost.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 10. aprila 2022. godine

O robotima i ljudima

“Rolerkoster”, Jelena Kajgo/ Milica Kralj, Atelje 212

Dramski tekst “Rolerkoster” Jelene Kajgo je savremena komedija koja se efikasno razračunava sa problemima našeg vremena, razotkrivajući njihova prikrivena značenja. Radnja se gradi oko odnosa između majke Ljiljane i ćerke Ane, koja se udala i započela novi život u Londonu, što je polazište komičkog bavljenja nacionalnim i verskim identitetima, ambivalentnim uticajima novih medija i tehnologija na svakodnevni život, zatim bračnim i ljubavnim temama, društvenim položajem žene, kao i apsurdima političke korektnosti. Tekst je podsticajan zbog upadljive savremenosti, britkih zapažanja i katarzičnog humora, pri čemu treba napomenuti da je naročito dragocen jer se na našim repertoarima u poslednje vreme retko postavljaju savremene domaće komedije, koje inteligentno pogađaju neuralgične tačke našeg vremena.

Rediteljka Milica Kralj radnju i likove postavlja stilizovano realistički, na scenski prostor koji nije mnogo promišljeno rešen. Na početku je scena pretrpana slojevima dekora, komadima fasada, zastora i zavesa, koji se sa razvojem radnje podižu, oslobađajući postepeno prostor igre (scenograf Milica Bajić Đurov). Takvo utvrđenje prostora na početku nije najfunkcionalnije, a još manje je estetski vredno, što se može označiti kao najslabiji segment predstave. No, zahvaljujući vrednostima teksta drame i predanoj igri glumaca, gledalac uspeva da zanemari ove mane. Kasnije će se, sa produbljivanjem radnje, uvesti i korišćenje ilustrativnih video projekcija koje prikazuju video nadzor Aninog doma u Londonu, ulazak članova porodice u stan itd. Ni one nisu baš estetski zadovoljavajuće, kao ni fotografije koje se projektuju na kraju predstave, komentar Ljiljaninih poetičnih sećanja na mladost.

Dara Džokić razigrano i slojevito predstavlja Ljiljanu, psihološki verodostojno, ali i komički sugestivno izražavajući njenu tvrdoglavost, odlučno čuvanje nacionalnog identiteta, kao i otpor prema vrtoglavom razvoju tehnologije. Taj otpor će doživeti ironičan obrt, sa razvojem njenog prijateljstva sa Šilom, robotom u londonskom stanu, koji je vrlo dopadljivo uobličen – igra ga Teodor Vinčić, kao suptilno automatizovanog slugu. Katarina Marković gradi lik prodorne i pragmatične Ane koja se na početku udaje za Adama (Petar Mihailović), Jevrejina i istoričara po profesiji koji takođe tvrdokorno čuva porodičnu tradiciju, sukobeći se sa Ljiljanom. Jelena Petrović psihološki delikatno predstavlja lik Anine prijateljice Svetlane koja se spanđava sa Aninim bivšim momkom Emilom (Petar Mihailović). Milica Mihajlović igra Lanu, Hrvaticu, vizuelnu umetnicu sa kojom Ana sarađuje u Londonu, u galeriji gde radi, jedva sastavljajući kraj sa krajem. Kroz njihov odnos se otvaraju i pitanja funkcije umetnosti, što u određenoj meri asocira na komad “Art” Jasmine Reze. Da li umetnost treba da eskapistički ulepšava stvarnost, ili treba da bude njen realan (sumoran) kritički odraz, poput Pikasove “Gernike”? Odgovor na ovo pitanje ostaje otvoren, kao i odgovori na dileme o tehnološkim promenama u našem svetu: da li one poboljšavaju ili srozavaju međuljudsku komunikaciju? Ovi intelektualni izazovi predstave su jedan u nizu njenih vrednih slojeva, odraza sveta pred pucanjem.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 6. aprila 2022. godine

Doba kada sve maske padaju

“Godine vrana”, tekst i režija Siniša Kovačević, Narodno pozorište u Beogradu

Radnja predstave “Godine vrana”, nastale prema tekstu Siniše Kovačevića, dešava se krajem Prvog svetskog rata, u vremenu društveno-političkih, ali i bračno-porodičnih lomova. Tekst je fragmentarne forme, čini ga šezdeset scena, kraćih prizora koji se dinamično smenjuju. Društveno-politička linija radnje otkriva nepregledne žrtve ratnog doba, primoranost na suočavanje sa bolom gubitka, ali i na prihvatanje političkih promena, između ostalih, osnivanje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Nosilac melodramskog toka radnje je Julija, učiteljica Nemica, razapeta između dva muškarca, muža Alojza koji ju je izdao u vrtlozima rata, i Živojina, u kome je posle našla utehu, ali i ljubav. Dramski tekst je epski ambiciozan, donekle je uspešan u slikanju burnih istorijskih događaja, trusnih vremena koja potvrđuju neuništivi nagon za preživljavanjem, ali i dubinsku ljudsku surovost. Sa druge strane, fali mu više poentiranja, idejnog zgušnjavanja, prodornijeg sabiranja ljudskih iskustava u vremenu velikih izazova. Drugim rečima, epske i dramske pripovesti su često previše raspričane, bez značenjske ili emotivne poente. U tom smislu, šteta je što nema više scena poput jedne sa Arčibaldom Rajsom, koja donosi vredne, konkretne i otrežnjujuće zaključke o razlozima tragičnosti naše prošlosti, ali i sadašnjosti. Više takvih prizora bi obogatilo smisao dramskog teksta, dali bi veću misaonu snagu pričama koje se raspliću.

Može se reći da je reditelj predstave “Godine vrana” Siniša Kovačević uspešniji od pisca Siniše Kovačevića. Izbor da se u dramsko tkivo uvedu stalni, koreografsko-muzički segmenti, pravi je pogodak u pogledu vredne estetizacije igre (koreograf Isidora Stanišić, kompozitori Borislav Dugić, Vladimir Petričević). Članovi baleta Narodnog pozorišta i drugi igrači stvaraju specifičan hor ili zbor vrana, plešu uz sugestivnu muziku koja se ponavlja, koreografski upečatljivo prateći dramsku igru, i popunjavajući poetske i simboličke praznine u tekstu drame. Pored kolektivne igre plesača, određene tmurnim osećanjima mističnih nagoveštaja, povremeno se izdvajaju pojedinačni igrači, kao individualne vrane. One imaju i aktivne funkcije u građenju žive scenografije, na primer, kada svojim telima predstavljaju fizički oslonac drugim likovima, stolove itd. Ukupno gledano, vizuelni plan predstave je zaista intrigantan i vredan (scenografija Geroslav Zarić, Vladislava Kanington, kostimograf Marina Medenica). Scena je svedeno i stilizovano dizajnirana, preovlađujuće je pusta, a tu simbolički izražajnu prazninu povremeno naseljavaju prizori nekakvih ofucanih razvalina, znakovi bespuća. Efektno se i često koriste dim, veštački sneg, kao i rotaciona scena, koji imaju takođe važan poetski i simbolički smisao, čiji ukupni doživljaj bitno pojačava i zvučna zavesa, između ostalog zvuci košmarnog graktanja itd.

Foto Milan Đakov – dokumentacija Narodnog pozorišta

Igra glumaca je stilski i kvalitativno raznorodna, kreće se između jednodimenzionalnog, povišenog tona, i pomalo patetične igre, do psihološki istančanijeg realizma, koji je scenski i dramski mnogo delotvorniji. U tom smislu su najuspešniji nastupi Kaline Kovačević, u ulozi Julije Kavran, i Sonje Kolačarić, u ulozi Ljubinke Rajić, silovane i maltretirane, a zatim i osuđene na smrt zbog krađe uglja. One psihološki verodostojno izražavaju tragičnost ratnog vremena, uspešno predstavljajući osećajnost likova. Hadži Nenad Maričić (Mijat Tamnavac), Miodrag Krivokapić (Bata Duša), Vladan Gajović (Petar Bojović), Lepomir Ivković (Sedlarević), Dragan Nikolić (Eugen Doležal), Miloš Đorđević (Hašim iz Foče), predstavljaju vojničku hijerarhiju, kapetane, vojvode, oficire i druge, pri čemu su češće odrazi funkcija, dok su ređe opipljiviji, životniji likovi. Branislav Tomašević je Alojz Kavran, Julijun muž koji zbog dužnosti izdaje ljudskost, Petar Strugar igra Živojina Rajića koji odlučuje da se bori za Julijinu ljubav, uprkos preprekama, a Ljiljana Blagojević predstavlja njegovu majku, Katicu Rajić. Iz brojnog ansambla treba izdvojiti i efektne epizode Hadži Petra Božovića (Pekar) i Darka Tomovića (Arčibald Rajs).

Uprkos neujednačenosti kvaliteta i stila igre glumaca, i nedovoljno zgusnutoj snazi dramskog teksta, koji se mogu označiti kao najveće mane predstave, “Godine vrana” su uspešna produkcija koju će publika sigurno rado ići da gleda, zbog uvek izazovnih suočavanja sa našom burnom istorijom. A ono razotkriva sumornu stvarnost ljudske prirode, večnu istinu u vremenu kada sve maske padaju, vremenu brojnih iskušenja koje je, bez sumnje, i naše vreme.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici 29. marta 2022. godine