34. Marulićevi dani u Splitu
Split – 34. Marulićevi dani, nacionalni festival hrvatske drame, pandan našem Sterijinom pozorju, održan je od 20. do 29. aprila, u organizaciji Hrvatskog narodnog kazališta Split. Prikazano je jedanaest predstava u takmičarskom programu iz cele Hrvatske, od Rijeke, preko Splita, Dubrovnika i Varaždina do Zagreba, ali i iz Argentine, gde je postavljen komad Ivora Martinića, „Bilo bi šteta da biljke krepaju“ (festival je zatvoren našom nagrađivanom predstavom „Uspavanka za Aleksiju Rajčić“). Prvu polovinu programa su obeležile produkcije koje su ove sezone izazvale veliko interesovanje publike i dobile izuzetne ocene kritike, „Crvena voda“ HNK Split i „Slučaj vlastite pogibelji“ HNK Varaždin i HNK Rijeka, dve dramatizacije uspešnih romana Jurice Pavičića i Kristiana Novaka („Slučaj vlastite pogibelji“ je osvojio nagrade festivalskog žirija, za najbolju dramatizaciju i režiju – Ivan Plazibat). Reč je o delima koja kroz dinamične i uzbudljive, trilerske narative, suočavaju publiku sa uzrocima i posledicama ratova devedesetih godina, odnosno kritički istražuju izopačenosti u savremenom društvu, korupciju, nepravdu i bahatost, kao nove standarde ponašanja.
„Crvena voda“ raspliće pripovest o nestanku sedamnaestogodišnje devojke krajem osamdesetih godina u malom dalmatinskom mestu. Potraga za njom se rasteže na dvadeset sedam godina, koje protiču u burnim političkim i društvenim potresima, koje će skrajnuti policijske pritiske da se misterija razotkrije. Uzbudljivo rešavanje tog slučaja prati vešto građena, psihološki opipljiva porodična drama, koja delikatno otkriva promene u njihovim odnosima, posledice spoljašnjih i unutrašnjih razdora. Lične drame su fino ispletene sa društveno-političkim turbulencijama, i otrežnjujućim mislima o zabludama tranzicije. A reditelj Ivica Buljan je ovu višeznačnu radnju postavio na funkcionalnu rotacionu scenu, utvrđenu scenografijom Aleksandra Denića, koja označava nezaustavljivi protok vremena i vrtloge ponavljajućih istorija, gde su akteri dramatično uhvaćeni.
U završnici festivala, publika je mogla da vidi „Rastanke“, predstavu HNK iz Rijeke, još jednu adaptaciju proznog dela, romana Mani Gotovac, u adaptaciji Elvisa Bošnjaka i režiji Anastasije Jankovske. Tu je reč o melodramskoj pripovesti o burnoj ljubavi između protagonistkinje Luz (Tanja Smoje) i njenog supruga Luva (Janko Popović Volarić). Oni su prožeti razornom strašću koja stvara osobeno bojno polje, rat uzrokovan željama za slobodom i avanturizmom, sa jedne strane, i ljubomorom i lažima koje se neuspešno kriju, sa druge. Scenska radnja je rešena u multimedijalnom obliku, između ostalog se emituju delovi iz starih američkih filmova koji se tematski nadovezuju na živote protagonista, donoseći neku vrstu komentara, identifikacije likova u sferi popularne kulture. A na planu doživljaja su naročito izazovni prizori u ekspresionističkom maniru, gde su unutrašnji lomovi Luz prikazani kroz grupne scene, tumaranja mnogoljudnog ansambla po pozornici, isprepletanog sa izražajnim audiovizuelnim efektima, što u celini estetski delikatno izražava njene dubinske nemire.
Zatim je odigrana predstava „Simfonije / Turpituda“ autorke i rediteljke Rajne Racz, čiji je tekst nastao prema motivima dela Miroslava Krleže i Marka Ristića, koji su i nosioci radnje. Ona se odvija oko i tokom Drugog svetskog rata, a tematizuje posledice fašizma, društveno-političke i ekonomske lomove, sukobe ideologija, kao i poziciju i funkciju umetnosti (koprodukcija festival Eurokaz, Srpsko narodno vijeće i Hrvatski inženjerski savez). Predstava je izvedena u ambijentalnim prostorima starog hotela „Bellevue“, sa malim brojem gledalaca koji su pratili glumce u promenama desetak lokacija izvođenja. Scenski jezik je izgrađen na avangardnim tradicijama nadrealizma i ekspresionizma, poetsko-snolikom stilu, sa izražajnim kompozicijama tela aktera i sugestivnim songovima. Glumci se mešaju sa publikom, u jednoj sceni naročito zanimljivo, kada svi izlazimo na splitske ulice i privlačimo pažnju slučajnih prolaznika, koji postaju novi gledaoci ovog magičnog scenskog eseja, šireći ili brišući granice izvođenja.
Poslednja predstava u takmičarskom programu je bila „Moji tužni monstrumi“ zagrebačkog pozorišta „Gavela“, nastala prema najnovijem tekstu Mate Matišića, čija se radnja odvija na različitim mestima, od Zagreba, preko Dalmatinske zagore do Beograda, i ima elemente satirične i crne komedije, napetog trilera, ali i tragedije antičkih razmera (režija Vito Taufer). Uz oštre ili suptilne crnohumorne tonove, u zavisnosti od prirode pitanja koja se postavljaju, spretno se otvaraju teme odnosa između pozorišta i društva, normalnosti i ludila, značenja i posledica popularnosti, kao i zakopanih ratnih trauma. Kao i u ranijem Matišićevom komadu “Ljudi od voska”, na koji se ovaj nadovezuje, pirandelovski se zamagljuje granica između stvarnosti i iluzije, gde se crpe istinite spoznaje o našim (post)tranzicionim društvima.
Ana Tasić
Tekst je objavljen u Politici 3. maja 2024. godine
anasttasic.wordpress.com 