“Dabogda te majka rodila”, prema romanu Vedrane Rudan, dramatizacija i režija Tatjana Mandić Rigonat, Atelje 212
Postavljajući izuzetan, višeslojan, tragičan i lucidno komičan u isto vreme, roman “Dabogda te majka rodila” Vedrane Rudan na scenu Ateljea 212, autorka dramatizacije i rediteljka Tatjana Mandić Rigonat uspešno prenosi njegove vrednosti (dramaturg Dimitrije Kokanov). U centru pažnje predstave je složen odnos između Majke i Ćerke, istorija njihove netrpeljivosti, ali i neobične brige i ljubavi, kao i tema incesta i nasilja u porodici. Naročito nadahnuto je prikazan specifičan, naglašeno ironičan odraz savremenog života, u epizodama koje se odvijaju u prodavnici anđela. U odnosu na roman je izostavljeno bavljenje odnosom između Ćerke i njenog muža i ćerke, koji su u romanu bitno prisutni, a unose neku vrstu ravnoteže u celokupnu sliku o muškarcima, jer je muž protagonistkinje u romanu upadljivo blag i brižan. Sa isključivanjem tog lika, u predstavi je ostao samo jedan muškarac, Otac (Feđa Stojanović), silovatelj, što tumačimo kao način da se pojača i izoštri problem rodne neravnopravnosti i stradanja žena. A izbor da likovi dramatizacije romana nemaju lična, već tipska imena, shvatamo kao znak njihovog podizanja na viši, metaforički nivo. Oni, dakle, nisu samo pojedinci, već i simboli stalne, ponavljajuće patnje.
Scensko čitanje dramatizacije romana je izvođački vrlo vredno, ubedljivo, razigrano komično i bolno tragično. Pozornica je prošarana neonskim svetlima i brojnim kičastim anđelima koji vise sa tavanice, ili su pričvršćeni na paravanima na desnoj strani (scenografija Vesna Popović). Tako se i vizuelno predstavlja kič savremenog života, ironično se razobličava komercijalizacija religijskih osećanja, kao primer opšte društvene komercijalizacije i banalizacije. Tu liniju stilizovanog, ironijom obojenog dizajna, prati i izgled kostima, precizno i maštovito utvrđenog (Stefan Savković). U predstavu je uveden lik Anđela (Jovana Stojiljković), stalno prisutne, kao neke metafizičke pojave, utehe ženama koje se bore sa iscrpljujućim izazovima života. Ona povremeno uzima ulogu naratora, ali je tokom većeg dela radnje njen nemi posmatrač.
Svetlana Bojković psihološki detaljno oblikuje mnogoznačan lik Majke, istovremeno razmažene i sebične manipulantkinje emocijama ćerke, ali i žene koja je ceo život bila skučena u braku sa nasilnikom, pred čijim je zločinima zatvarala oči. Takođe je i krhka, slomljena starica koja ne može da se brine o sebi, zbog čega je Ćerka smešta u veoma skupi dom za stare. Marta Bereš je izuzetna kao Ćerka, takođe složenih, opipljivih emocija, određenih traumama tokom odrastanja. Izdvajamo i poseban uspeh ove predane glumice iz Subotice koju smo najviše gledali u predstavama na mađarskom jeziku, u potpunom savladavanju srpskog jezika (scenski govor Liljana Mrkić Popović).
Osnovu radnje, predstavljanje odnosa između Majke i Ćerke, definisanog snažnom, tragičnom dramatikom, komički opuštaju izuzetno efektne epizode koje nose parodični likovi žena, kupaca anđela u Ćerkinoj prodavnici anđela. Branka Šelić igra Glaukom, čija pojava zasmejava prvo njenim stilom, naglašeno roze buketom cveća u ruci, a zatim i pričom o nesrećnom braku, teatralno ispričanom. Sofija Juričanin stvara lik Želje, veoma živo prikazujući histeričnu, bogatu ženu čiji je muž seksualno nezasit, zbog čega traži pomoć anđela. Ne prestaje da puši, telom i mimikom sugestivno uobličavajući bračne napetosti. Dara Džokić je uverljiva kao Depresija, treća žena koja kupovinom anđela želi da se oslobodi iz okova frustrirajućeg braka. Isidora Minić je Glavna, medicinska sestra ili upraviteljica doma gde je Majka smeštena, plastična i pragmatična, odsečenih emocija, sa jasnom porukom o prioritetnosti biznisa koji vodi hladne glave. Ljiljana Stjepanović je Majčina živahnija cimerka u domu, a Dragana Đukić samouverena Rođena, čvršća i stabilnija sestra Ćerke.
U predstavi se koriste video materijali koji se projektuju u velikom ramu u pozadini (video Jelena Tvrdišić, Vesna Popović). Oni imaju različite funkcije, od estetske nadgradnje, kada se prikazuju stilski intrigantne slike, do pojačavanja osećanja traume, kada se emituju slike Oca, samo njegove preteće oči u krupnom planu, dok Majka otkriva ožiljke iz mladosti. Uključeni su i songovi, razgaljujući interludiji, u izvođenju hora starica Felićita, pesme koje nostalgično sabiraju utiske o životu, ljubavima i iluzijama (kompozitorka Irena Popović).
Na sceni je u kavezu sve vreme prisutan živi beli Zeka, o kome Ćerka brine umesto Majke. Na početku predstave je sam na proscenijumu, ispred spuštene zavese, simbolički okovan. Na kraju, sa Majčinim odlaskom u neki drugi svet, Anđeo ga izvlači iz kaveza, nežno i zaštitnički ga mazeći u svojim nedrima. Oslobođenog Zeku shvatamo takođe simbolički, kao srećan kraj bitke za slobodu, potrebne svim okovanim ženama iz predstave, ali i života.
Ana Tasić
Kritika je objavljena u Politici, 15. septembra 2020. godine
anasttasic.wordpress.com 